عمارت خسرواباد

عمارت خسروآباد. عمارت خسروآباد در بلوار خسروآباد «شبلی» شهر سنندج قرار دارد. این عمارت در نوع خود بی نظیر و مرکز. حکومت اردلان به ویژه خسروخان اردلان بوده است. مجموعه عمارت و باغ خسروآباد افزون بر دو بخش اصلی، یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون دار، باغ خسروآباد نیز از اهمیت خاصی برخوردار بوده است این باغ که بوسیله ۴ خیابان روبرو و اطراف عمارت خسروآباد عملاً به ۴ باغ خسرو آباد تبدیل شده بود و اطراف آن بوسیله ۴ خندق در طرفین باغ و کاخ خسروآباد با انواع درختان مختلف احاطه شده جلوه خاصی را به این مجموعه داده است. در حال حاضر تنها درختان ۴ باغ و بخش هایی از ۴ خیابان آن باقی مانده است.عمارت خسروآباد کتیبه ای دارد که اسم فتحعلی شاه قاجار و والی کردستان امان الله خان و تاریخ ۱۲۲۳ ه‍.ق بر روی آن حک شده است.عمارت خسروآباد شاخص ترین بنای استان کردستان است که به عنوان مقر حکومت والیان اردلان مورد استفاده قرار می گرفت.از سال ۱۳۷۳ عملیات مرمت این بنای تاریخی آغاز گردید اگر چه در سال ۱۳۷۹ بیشترین مرمت و بازسازی این بنا انجام گردید. عمارت خسرو آباد با شماره ۱۴۹۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده است.
کاخ های تهران
این بنای تاریخی به سال ۱۲۲۳ هجری قمری توسط امان الله خان اردلان والی، حاکم شهیر کردستان در مساحت ۶۰۰۰ متر مربع ساخته شده است.نظریات گونا گونی در خصوص این بنای عظیم و مقر حکومتی کردستان وجود دارد به طوری که بعضی صاحبنطران قسمت شرقی بنا را که قصر نامیده می شود مربوط به دوران زندیه می دانند و توسعه و تکمیل آن را توسط امان ا… خان اردلان می دانند.هنگام ساخت و تأسیس کاخ خسروآباد دژ حکومتی سنه در مرکز شهر همچنان مقر حکومتی سیاسی و نظامی باقی ماند و اعتبار خود را از دست نداد. اگر چه بعد از مدتی نیز خسروآباد به عنوان مقر حکومت مورد استفاده قرار گردید اما بیشتر به عنوان محل تشریفات و استقبال از شاهان و محل اقامت والیان اردلان مورد استفاده قرار می گرفت به طوری که مراسم عروسی با شکوه حُسن جهان خانم تنها دختر فتحعلی شاه قاجار با خسرو خان پسر امان ا… خان در سال ۱۲۳۲ هجری قمری د این کاخ صورت پذیرفت. هنگام ورود ناصرالدین شاه به کردستان در سال ۱۲۷۵ هجری قمری «۱۲۳۳ هجری شمسی» در خسروآباد برای وی خیمه دایر گردید. در سال ۱۳۱۷ قمری «۱۲۷۵ شمسی» علی اکبر خان شرف الملک اردلان نوه امان ا… خان والی و وارث باغ و کاخ خسروآباد این مجموعه را به میرزا صادق خان اعزاز الملک فروخت و از آن تاریخ در اختیار خاندان وی «صادق وزیری» قرار گرفت از آن زمان تا حدود ۵۰ سال پیش چندین بنا با سبک های مختلف دوره قاجار و پهلوی در این مجموعه ساخته شد که در شمال شرقی و شمال غربی و جنوب شرقی و جنوب غربی واقع شده اند.
مجموعه عمارت و باغ آن افزون بر دو بخش اصلی یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون دار در بخش غربی و ساختمان شرقی با غلام گردش ها و ایوان ستون دار مشرف بر صحن عمارت و فضای بیرونی بنا دارای فضاهای دیگری چون حمام، اتاق قاپچیان «یا قاپوچی یعنی حاجب و دربان» و خدمتکاران است. تزئینات معماری این بنا شامل گچبری، آجرکاری، اروسی های زیبا و حوض چلیپا شکل داخل عمارت است.آنچه که بر اساس وضعیت ظاهری و ترکیب بنای خسروآباد قابل تأمل است هم به نوع بودن بافت و ترکیب مصالح و سبک مشترک قصر، آشپزخانه، حمام و اسطبل به انضمام دیوارهای حفاظ شرقی غربی و جنوبی می باشد که مربوط به یک دوره می باشد. البته بعد از امان الله خان به ضرورت بناهای مختلفی در این مجموعه احداث گردیده است.سبک ارسی های موجود در قصر تفاوت قابل توجهی با قسمت شرقی بنای خسروآباد دارد و همچنین تزئینات بخ غربی با آجر و در قسمت شرقی و سر درب بیشتر از گچ بری استفاده شده استحوض بسیار بزرگ صلیبی شکلی نیز در وسط این مجموعه بر زیبایی آن افزوده است که در نوع خود بی نظیر است.طاق بزرگ سر درب اصلی باغ خسرو آباد که روبروی مقبره شرف الملک قرار داشت تخریب گردیده است درب اصلی بنا رو به حوض مرمری مربع شکل عمارت واقع گردیده و از ۴ تکه بزرگ تنه درخت گردو به سبک دروازه های قلعه های حکومتی ساخته شده است نمای شرقی بنا از آجر و گچ بری های زیبا تزیین شده است اما دیگر بخش ها از آجر و به شکل ساده تری ساخته شده اند.آب این مجموعه جاری و شرب و از مجموعه قنات های تعبیه شده در روی کوه آبیدر نشات می گیرد. از دیگر بخش های قابل توجه کاخ خسروآباد وجود حوض و فواره با آب جاری در طبقه سوم قصر می باشد.
قصری محمد کامبیز - سنندج دارالایاله کردستان ایران - دانشگاه کردستان - سنندج۱۳۸۱

عمارت خسروآباد.
در بلوار شبلی (خسروآباد) در سنندج. بنای اولیۀ آن به خسروخان اردلان حاکم کردستان در دورۀ زندیان نسبت داده شده است. در مقابل آن، بلواری با یک حوض گرد بزرگ و عمیق بر روی یک سکوی عظیم قرار داشت که از چهار طرف آن چهار خیابان منشعب می شد و در آن ها نهر حفر شده و درخت های گوناگون به خصوص درخت های تبریزی و زردآلو کاشته شده بود و به چهارباغ خسروآباد شهرت داشت. این بلوار که گردشگاه مردم سنندج به شمار می رفت، تا اواسط دهۀ ۱۳۴۰ باقی بود و خیابان چهارباغ کنونی سنندج بازمانده آن است. در دورۀ فتحعلی شاه قاجار، امان اله خان اردلان حاکم کردستان بخش هایی ازجمله سردر را که در اطراف هشتی آن دو اتاقک نگهبانی بود، به آن افزود و به نام پسر خود، خسرو ناکام، خسروآباد نامید. عمارت خسروآباد از ساختمانی دو طبقه با ورودی نیم دایرۀ ستون دار که به حیاط چندین پله می خورد و در برابر آن استخر بزرگ صلیبی شکل و چهارباغ قرار دارد، ساختمانی در شرق محوطه با غلام گردش ها و ایوان های ستون دار، قسمت خدمتکاران، اتاق قاپوچیان، حمام و دو آسیای آبی در شرق و غرب تشکیل می شد. تاق سردر اصلی باغ که رو به مقبرۀ مشرف الملک بود، تخریب شده است. در اصلی رو به حوض مربع شکل و مرمر عمارت بود و به سبک دروازه های قلعه های حکومتی از چهار قطعه چوب بزرگ تشکیل می شد. از وقایع تاریخی عمارت خسروآباد، برگزاری مراسم عروسی حُسن جهان خانم دختر فتحعلی شاه و خسرو ناکام، اقامت ناصرالدین شاه و رضاخان سردار سپه در دورۀ وزارت جنگ در آن است.