کلمه جو
صفحه اصلی

پندنامه انوشیروان

دانشنامه عمومی

پندنامه انوشیروان یا منظومهٔ راحة الانسان کتابی است از ابومحمد بدیع بن محمدبن محمود بلخی، شاعر دورهٔ سامانی. این شاعر، مدّاحِ ابویحیی طاهربن فضل بن ابوبکر امیر چغانی ماوراءالنهر (متوفی ۳۷۷) بوده و قصیده اش در مدح این امیر موجود است. منظومة راحة الانسان، یا پندنامة انوشیروان را به او نسبت داده اند. (هدایت، چاپ سنگی، ج ۱، ص ۱۷۴، چاپ مصفا، ج ۱، ص ۴۵۶)
هدایت (چاپ سنگی، ج ۱، ص ۱۷۴، چاپ مصفا، ج ۱، ص ۴۵۶)
(نفیسی، ص ۱۸۱ـ ۱۸۲، و نقل از وی در هدایت، چاپ مصفا، ج ۱، ص ۴۵۷ـ۴۵۹، حاشیه).
ادوارد گرانویل براون، تاریخ ادبی ایران، ج ۱: از قدیمترین روزگاران تا زمان فردوسی، ترجمه و تحشیه و تعلیق علی پاشا صالح، تهران ۱۳۵۶ ش، ص ۶۷۹؛ محمد دبیرسیاقی، پیشاهنگان شعر فارسی، تهران ۱۳۷۰ ش، ص ۱۷۵؛ راحة الانسان، یا، پندنامة انوشیروان، درCharles Schefer, Chrestomatie Persane , vol. I, Paris 1883;
موضوع شعری ابومحمد بدیع بلخی و یادآور پندهایی است که از بزرگان ایران باستان به جای مانده و خود شاعر هم روایت های گوناگونی را از زبان شخصیت های اساطیری و تاریخی بیان کرده است.
سعید نفیسی در سال ۱۳۱۲ شمسی این کتاب را پس از تصحیح و ویرایش منتشر کرد.

دانشنامه آزاد فارسی

پَندنامۀ انوشیروان
(منسوب به: ابومحمد بدیع بن محمد بن محمود بلخی یا بدایعی محمد بن محمود بلخی) مثنوی ای در ۴۳۶ بیت. سراینده در این منظومه نخست جمله های پندآمیز منسوب به انوشیروان را آورده، سپس دو بیت در بیان معنی و دوبیتی دیگر در شرح آن جمله سروده است. برخی پژوهشگران در انتساب پندنامۀ انوشیروان به ابومحمد بدیع از شاعران نیمۀ دوم قرن ۴ق و هم روزگار ستایندۀ ابویحیی طاهر بن فضل چغانی تردید دارند، زیرا در نسخه ای از این منظومه که شارل شفر گرد آورده و با عنوان راحةالانسان در ۴۰۹ بیت در منتخبات فارسی (جلد یکم، پاریس، ۱۸۸۳) به چاپ رسانده، اشعاری در تضمین سخن عنصری دیده می شود. صاحب مجمع الفصحا سرایندۀ منظومه را بدایعی محمد از شعرای هم روزگار محمود غزنوی نامیده و بخشی از آن را آورده است. بنابراین، دور نیست که بدیع و بدایعی دو تن باشند و بدایعی سرایندۀ منظومه باشد، یا آن که بدیع بلخی عمری کمابیش دراز داشته و تا روزگار سلطان محمود عنصری می زیسته است. از سویی سراینده در مقدمۀ منثور منظومه از خود با نام شریف شاعر یاد کرده است و همین سخن برخی پژوهشگران را بدین گمان انداخته که وی شاید همان شریف مجلدی گرگانی باشد. پندنامۀ انوشیروان/ راحةالانسان، گذشته از چاپ شارل شفر، یک بار در مجلّۀ مهر و باری دیگر در شاعران بی دیوان به چاپ رسیده است. از این منظومه نسخه ای به نثر فارسی به نام ده بند از انوشیروان یا کلمات افسر کسری دردست است.


کلمات دیگر: