کلمه جو
صفحه اصلی

روزنامه وقایع اتفاقیه

دانشنامه عمومی

روزنامهٔ وقایع اتفاقیه نام دومین نشریهٔ فارسی زبان و روی هم رفته، پس از کاغذ اخبار و روزنامهٔ آشوری زبانِ زهریری د بهرا، سومین نشریهٔ ایران است. این هفته نامه به دستور میرزا تقی خان امیرکبیر در تهران در دوران ناصرالدین شاه منتشر می شد. نخستین شمارهٔ این نشریهٔ هفتگی در ۵ ربیع الثانی سال ۱۲۶۷ هجری قمری (برابر ۱۸ بهمن ۱۲۲۹ خورشیدی و ۷ فوریهٔ ۱۸۵۱ میلادی) (سال سوم پادشاهی ناصرالدین شاه) به چاپ رسید. در این شماره، تصویر شیر و خورشید با عبارتِ «یا اسداللهِ الغالب» به شیوه ای خاص طراحی شده بود که واژهٔ الله بالای شیر قرار گیرد. «یا اسداللهِ الغالب» و همچنین عبارت «روزنامهٔ اخبار دارالخلافهٔ طهران »، در فضای گرافیکیِ ویژه ای به صورت غیرمتداول خوش نویسی رایج سامان داده شده بود. تأثیرپذیری خط و خوش نویسی نستعلیق از نوآوری های دورهٔ قاجار، در روزنامهٔ وقایع اتفاقیه نیز به نحو چشمگیرتری نمود می یابد.انتشار این روزنامه در راستای اهداف امیرکبیر برای انجام تغییراتی بنیادین در ایران به منظور گام برداشتن در مسیر پیشرفت آن کشور تلقی می گردد. اما او اندکی بعد (در سال ۱۲۶۸ ه‍. ق) کشته می شود؛ و سرانجام، پس از آنکه ادارهٔ این روزنامه سال ها در دست کسان دیگری افتاد، ادارهٔ روزنامه در ۱۲۸۸ قمری، به محمدحسن خان صنیع الدوله (اعتمادالسلطنه)، مترجم دربار، رئیس تازهٔ ادارهٔ انطباعات ناصرالدین شاه، و فرزند حاج علی خان حاجب الدوله (قاتل امیرکبیر)، سپرده شد. او هم در عمل، روزنامهٔ جدیدش ـ روزنامهٔ ایران ـ را جایگزین این روزنامه که البته آن زمان نامش دیگر وقایع اتفاقیه هم نبود، کرد. به جز اعتمادالسلطنه، بقیهٔ دست اندرکاران و گردانندگان روزنامه، پیوسته در تغییر بودند.از شمارهٔ ۴۷۱ به بعد، این روزنامه با نام روزنامهٔ دولت علیهٔ ایران به چاپ رسید. تعداد صفحه های این روزنامه از چهار تا دوازده در نوسان بود.
آدمیت، فریدون. امیرکبیر و ایران. انتشارات خوارزمی. چاپ چهارم، ۱۳۵۴
در این روزنامه، اخبار داخلی شامل خبرهای مربوط به پایتخت (اخبار دارالخلافه)، دربار و سفرهای ناصرالدین شاه، عزل و نصب ها و اعطای مقام ها، نشان ها و امتیازات چاپ می شد. در برخی شماره های آن، اعلان های رسمی دولتی در ورقه ای جداگانه چاپ و همراه روزنامه، توزیع می شد که به آن اشتهارنامه می گفتند. در برخی شماره ها نیز اخبار و رویدادهای شهرستانهای ایران به چاپ می رسید (اخبار ولایات). در بخش اخبار خارجی، بیشتر اخبار مربوط به دگرگونی های سیاسی و اقتصادی کشورهای اروپایی به چاپ می رسید؛ مقالاتی از روزنامه های اروپایی برگرفته می شد و با ترجمهٔ روان فارسی در روزنامه منتشر می شد. بسیاری از این ترجمه ها کار خود صنیع الدوله بود. روی هم رفته روزنامه از زبان نوشتاری ساده ای بهره می برد که تا زمان جنبش مشروطیت در نوشته های این دوره کمتر به چشم می خورد. در بیشتر شماره های روزنامه، صورت قیمت اجناس مورد نیاز مردم به نرخ رسمی دولتی چاپ می شد (نرخ ارزاق)؛ در برخی شماره های آن اعلان فروش کتابهای تازه چاپ شده منتشر می گشت.این روزنامه به خبرهای مربوط به کودکان و نوجوانان هم عنایت فراوان داشت. از جمله می توان به انتشار مستمر و پیوستهٔ اخبار مدرسهٔ دارالفنون (که دانش آموزان آن نوجوان بوده اند)، گزارش های بیماریهای کودکان و آبلهکوبی ایشان، خبرهایی پیرامون کودکان فرنگی، گزارش های مربوط به حوادث کودکان، کودکان بزهکار و حتی اخبار و آگهیهای کتاب کودک، اشاره نمود.گذشته از نشان رسمی کشور ایران (شیر و خورشید)، نخستین تصویر مطبوعات ایران، در شماره ۴۷۱ روزنامهٔ وقایع اتفاقیه (که در آن شماره با نام «وقایع» منتشر شده بود و از شمارهٔ پسین هم نام «روزنامه دولت علیه ایران» را به خود گرفت) به تاریخ ۲۸ محرم ۱۲۷۷ ق. منتشر شد؛ این تصویر، عکسی از جان به دربردن معجزه آسای یک کودک در مجلس تعزیه بود.
امیرکبیر دربارهٔ این روزنامه گفته است:
عوام نمی دانند که مصرف و حسن این وقایع اتفاقیه در چیست؛ یا خیال می کنند که دیوانیان عظام شروع به این کرده اند به جهت منافع و مداخل. لکن این طور نیست و نباید باشد. این اخبار چیزی است. این ها به جهت تربیت خلق است و اینکه این ها از امور دیوانی و اخبار و مناسبات دول و منافع خاص و عام و مقتضیات عصر عالِم باشند؛ و اینکه تا روزی که من هستم نمی شود که این اطلاع به عامه نرسد. این روزنامه منصبی نیست که به کسانی که از دیوان اعلی اسامی ایشان تعیین شده، به این ها برسد و به دیگران نرسد.
روزنامه وقایع اتفاقیه (ابهام زدایی). روزنامه وقایع اتفاقیه نشریه دوران قاجار بود که به دستور امیرکبیر منتشر شد.
روزنامه وقایع اتفاقیه (۱۳۹۴)، روزنامه سیاسی فرهنگی اجتماعی به مدیر مسئولی صادق خرازی و سردبیری شهاب الدین طباطبایی
وقایع اتفاقیه ممکن است به مورد زیر نیز اشاره داشته باشد:

دانشنامه آزاد فارسی

روزنامۀ وقایع اتفاقیه
نخستین نشریۀ فارسی زبان ایران. در عهد ناصرالدین شاه قاجار، شمارۀ اول آن با عنوان روزنامۀ اخبار دارالخلافۀ طهران، در ۵ ربیع الثانی ۱۲۶۷ق، و از شمارۀ دوم تا شمارۀ ۴۷۰، با نام روزنامۀ وقایع اتفاقیه منتشر شد. شمارۀ ۴۷۱ روزنامۀ وقایع نام گرفت که، در ۲۸ محرم ۱۲۷۷ق، با چاپ سنگی منتشر شد. از شمارۀ ۴۷۲، به کلی به روزنامۀ دولت علّیۀ ایران تغییر نام داد. بنیادگذار نشریه میرزا تقی خان امیرکبیر، و جبار ناظم المهام خویی، ادوارد برجیس (بورجس)، عبدالله نامی خلجستانی و علی نائینی (صفاالسلطنه) گردانندگانش بودند.


کلمات دیگر: