سان گی بوتو

سان گی بوتو جلگه ای بود زراعتی و حاصلخیز. کوه هایی که آن را از درّهٔ ارس جدا می کردند و رشته جبالی که به موازات مدار قرار داشت - با گردنهٔ قتور - ناحیهٔ مزبور را از فلات ارمنستان مجزا می نمود، در عهد باستان کاملاً پوشیده از جنگل انبوه بود. اکنون ناحیهٔ شهرهای کنونی خوی، مرند، و قطور از اراضی سانگی بوتو بشمار می روند این ناحیه را آشوریان سان گی بوتو می نامیدند و از قرن نهم تا پایان قرن هشتم پ. م. کاملاً جزو اورارتو بوده است و سرنوشت آن بعد از آن تاریخ تا دوران سقوط آشور و اورارتو روشن نیست.
سرزمین سانگی بوتو از زمان مینوآ یعنی از یک صد سال پیش تر از - ۷۱۵ پ. م. - به اورارتو تعلق داشت و مهم ترین شهر آن اولخو بود که بوسیلهٔ دژ سارودری خورد از آن دفاع می شد. شاهان اورارتو در این شهر کاخی بنا کرده بودند. نگارندهٔ سالنامه های سارگون دوم به کارهای بزرگ و کوشش فراوانی که اورارتوئیان برای آبیاری این سرزمین و حفر جوی ها و ترعه ها و قنوات و ایجاد بند و سدّ و غیره به عمل آورده بودند اشاره می کند. پیرامون شهر اولخو یکپارچه باغهای شکوفان و تاکستان و مرتع سرسبز بود آشوریان تمام این ها را سوزانده پایمال نمودند و غارت و ویران کردند. دهکده های کوچک اطراف و قلعهٔ ساردوری خورد نیز دچار سرنوشت اولخو گشتند ولی مردم آن فرارکردند و در کوهستان پنهان شدند.
ترعه های احداثی اورارتوها هنور هم مورد استفادهٔ اهالی قفقاز می باشد. شاهد بارز، اینکه نیروهای تولیدی در تحت حکومت اورارتوئیان چه گام های بزرگی به پیش بر می داشت همانا گفته های دشمنان ایشان یعنی آشوریان در وصف رونق و شکفتگی دهکده های ناحیهٔ سانگی بوتو است. بطوریکه متن سارگون دوم حکایت می کند، در این نواحی پیشرفتهٔ زراعی، ثروت های کلان در دست بخشی از مردم گرد آمده بود و ظاهراً تأسیسات اقتصادی کالایی عظیمی وجود داشت
در چنین شرایطی تکامل و پیشرفت طبقات مسلماً به مراتب بیش از سرزمین اتحادیه قبایل ماد بوده است. ممکن است که در خاک اصلی ماننا که شرایط موجود برای زراعت و پیشه ها - اگر بهتر از سانگی بوتو نبود - بدتر نبوده، تکامل و پیشرفت اجتماعی به مراتب عالیتر از نقاط ماد شرقی بوده است.

سانْ گی بوتو
نامی که آشوریان به سرزمین های شمال دریاچۀ ارومیه داده بودند. مناطق خوی، دشت سلماس و دشت مرند و شبستر کنونی را دربر می گرفت. سان گی بوتو از قرن ۹پ م تا قرن ۶پ م در کنترل اورارتو بود.