پادشاهی اَوان یا پادشاهی آوان (به لاتین Awan) یکی از دودمان های ایلام باستان در بین سال های ۲۶۰۰ تا ۲۰۵۰ پیش از میلاد، واقع در جنوب غربی ایران و شمال خوزستان (دزفول کنونی) بوده است.
Cameron, George, "History of Early Iran", Chicago, 1936 (repr. , Chicago, 1969; tr. E. -J. Levin, L’histoire de l’Iran antique, Paris, 1937; tr. H. Anusheh، ایران در سپیده دم تاریخ، Tehran, 1993)
D’yakonov, I. M. , "Istoriya Midii ot drevenĭshikh vremen do kontsa IV beka de e.E" (The history of Media from ancient times to the end of the 4th century BCE), Moscow and Leningrad, 1956; tr. Karim Kešāvarz as Tāriḵ-e Mād, Tehran, 1966.
Hinz, W. , "The Lost World of Elam", London, 1972 (tr. F. Firuznia، دنیای گمشده ایلام، Tehran, 1992)
Legrain, Leon, "Historical Fragments", Philadelphia, The University of Pennsylvania Museum Publications of the Babylonian Section, vol. XIII, 1922.
Majidzadeh, Yusef, "History and civilization of Elam", Tehran, Iran University Press, 1991.
Majidzadeh, Yusef, "History and civilization of Mesopotamia", Tehran, Iran University Press, 1997, vol.۱.
Qashqai, H., Chronicle of Elamites, Tehran, Avegan press, 2011 (in Persian: گاهنمای ایلامیان)
The Cambridge Ancient History
The Cambridge History of Iran
Vallat , François. Elam: The History of Elam. Encyclopaedia Iranica , vol. VIII pp. 301-313. London/New York , 1998.
در فهرست شاهان سومر که در حدود سدهٔ بیستم پیش از میلاد گردآوری شده است، یک خاندان با سه پادشاه با عنوان شاهان اوان گنجانده شده است که نام آنان حتی در همان زمان هم از بین رفته بوده است و فقط قسمتی از نام سومین شاه به دست ما رسیده است. مدت حکومت این سه شاه در مجموع در حدود ۳۶۰ سال ثبت شده که نمی تواند درست باشد. حاکمیت این سه شاه باید دست کم یک نسل به طول انجامیده باشد و این دوره به احتمال فراوان پیامد پیروزی ایلامیان بر خاندان نخست اوروک و برافتادن این خاندان بوده است که باید در حدود سال ۲۵۸۰پ. م بوده باشد.اما به نظر می رسد که با ظهور خاندان دوم شاهان کیش و خاندان دوم شاهان اور سلطهٔ ایلامیان بر میانرودان از بین رفته باشد. به همین خاطر می بینیم که در حدود سال ۲۵۴۰پ. م، اورننشه شاه لگش توانسته ایلامیان را شکست دهد و عده ای از مردم کوهستان را به اسارت ببرد.
این سلسله تا حدی با سلسلهٔ سارگن اکدی (۲۳۳۴ تا ۲۲۷۹ پیش از میلاد) هم زمان بود. در این مرحله اطلاعات راجع به ایلام در منابع میان رودان بسیار واضح و روشن می شوند، زیرا توجه میان رودانی ها به ثروت های طبیعی فلات ایران (مانند چوب، سنگ و فلزات) که خود فاقد آن بودند، جذب شده بود. گزارش لشکرکشی های ایشان اطلاعات مهمی برای بازسازی تاریخ و جغرافیای ایلام به دست می دهد. دربارهٔ هفت پادشاه نخستین مندرج در فهرست شاهان شوش هیچ چیز نمی دانیم، اما هشتمین شاه یعنی لوه ایشَن پسر هیشپ راتپ یکم و پسرش هیشپ راتپ دوم، در گزارش لشکرکشی های سارگن و پسرش ریموش ذکر شده اند. هدف اصلی این لشکرکشی های اکدی بهره برداری اقتصادی از سرزمین ایلام شامل مرخشی (بلوچستان) بود. اما به نظر می رسد که این لشکرکشی ها در حد تاخت وتاز برای کسب غنیمت بود نه فتح واقعی آن قلمرو پهناور. منیش توشو، شاه اکدی، به جنگ در جنوب ادامه داد و یک پیروزی در شریهوم در ساحل خلیج فارس به دست آورد، سپس برای مطیع کردن اتحادیه ای از سی و دو شهر در ساحل عربی خلیج فارس از دریا عبور کرد. در دوران حکومت نرام سین اکدی، یک معاهده بین حاکم تابع نرام سین شاه اوان، شاید هیتَه، منعقد شد. این قدیمی ترین متن شناخته شدهٔ ایلامی ست که با نشانه های خط میخی نوشته شده اما ترجمه و تفسیر آن سخت است. پس از برافتادن خاندان شاهان اکد، سراسر میانرودان به دست کوتیان گشوده شد. این زمان از فرمانروایان اوان نیز بی خبریم. شاید اوان و ایلام نیز چیرگی کوتیان را پذیرفته بوده اند.
آخرین پادشاه فهرست شاهان اوان. کوتیک این شوشینک (به اکدی: پوزور اینشوشینک)، ابتدا شوش و سپس انشان را فتح کرد و به نظر می رسد که با مطیع کردن پادشاه سیماشکی توانست وحدت کوتاه مدتی در فدراسیون ایلامی به وجود آورد؛ اما جانشینان او نتوانستند که شوش را در قلمرو ایلام نگه دارند. کوتیک این شوشینک چندین کتیبه با نام خود در شوش باقی گذاشته است. برخی از آنان به اکدی نوشته شده اند و بقیه به ایلامیِ خطی؛ ایلامی خطی یک نظام نگارشی است که تنها معدودی از نشانه های آن با قطعیت رمزگشایی شده اند. شاید نشانه های ایلامی خطی از ایلامی ابتدایی گرفته شده باشند. اما سلطهٔ پادشاهان ایلام بر شوش دیری نپایید، چند سال بعد شولگی، پادشاه اور (۲۰۹۴ تا ۲۰۴۷ پیش از میلاد)، این شهر و نواحی اطراف آن را دوباره تصرف کرد، و بار دیگر شهر شوش بخش تابع امپراطوری میان رودان شد و تا فروپاشی آن امپراطوری به همین شکل باقی ماند.
Cameron, George, "History of Early Iran", Chicago, 1936 (repr. , Chicago, 1969; tr. E. -J. Levin, L’histoire de l’Iran antique, Paris, 1937; tr. H. Anusheh، ایران در سپیده دم تاریخ، Tehran, 1993)
D’yakonov, I. M. , "Istoriya Midii ot drevenĭshikh vremen do kontsa IV beka de e.E" (The history of Media from ancient times to the end of the 4th century BCE), Moscow and Leningrad, 1956; tr. Karim Kešāvarz as Tāriḵ-e Mād, Tehran, 1966.
Hinz, W. , "The Lost World of Elam", London, 1972 (tr. F. Firuznia، دنیای گمشده ایلام، Tehran, 1992)
Legrain, Leon, "Historical Fragments", Philadelphia, The University of Pennsylvania Museum Publications of the Babylonian Section, vol. XIII, 1922.
Majidzadeh, Yusef, "History and civilization of Elam", Tehran, Iran University Press, 1991.
Majidzadeh, Yusef, "History and civilization of Mesopotamia", Tehran, Iran University Press, 1997, vol.۱.
Qashqai, H., Chronicle of Elamites, Tehran, Avegan press, 2011 (in Persian: گاهنمای ایلامیان)
The Cambridge Ancient History
The Cambridge History of Iran
Vallat , François. Elam: The History of Elam. Encyclopaedia Iranica , vol. VIII pp. 301-313. London/New York , 1998.
در فهرست شاهان سومر که در حدود سدهٔ بیستم پیش از میلاد گردآوری شده است، یک خاندان با سه پادشاه با عنوان شاهان اوان گنجانده شده است که نام آنان حتی در همان زمان هم از بین رفته بوده است و فقط قسمتی از نام سومین شاه به دست ما رسیده است. مدت حکومت این سه شاه در مجموع در حدود ۳۶۰ سال ثبت شده که نمی تواند درست باشد. حاکمیت این سه شاه باید دست کم یک نسل به طول انجامیده باشد و این دوره به احتمال فراوان پیامد پیروزی ایلامیان بر خاندان نخست اوروک و برافتادن این خاندان بوده است که باید در حدود سال ۲۵۸۰پ. م بوده باشد.اما به نظر می رسد که با ظهور خاندان دوم شاهان کیش و خاندان دوم شاهان اور سلطهٔ ایلامیان بر میانرودان از بین رفته باشد. به همین خاطر می بینیم که در حدود سال ۲۵۴۰پ. م، اورننشه شاه لگش توانسته ایلامیان را شکست دهد و عده ای از مردم کوهستان را به اسارت ببرد.
این سلسله تا حدی با سلسلهٔ سارگن اکدی (۲۳۳۴ تا ۲۲۷۹ پیش از میلاد) هم زمان بود. در این مرحله اطلاعات راجع به ایلام در منابع میان رودان بسیار واضح و روشن می شوند، زیرا توجه میان رودانی ها به ثروت های طبیعی فلات ایران (مانند چوب، سنگ و فلزات) که خود فاقد آن بودند، جذب شده بود. گزارش لشکرکشی های ایشان اطلاعات مهمی برای بازسازی تاریخ و جغرافیای ایلام به دست می دهد. دربارهٔ هفت پادشاه نخستین مندرج در فهرست شاهان شوش هیچ چیز نمی دانیم، اما هشتمین شاه یعنی لوه ایشَن پسر هیشپ راتپ یکم و پسرش هیشپ راتپ دوم، در گزارش لشکرکشی های سارگن و پسرش ریموش ذکر شده اند. هدف اصلی این لشکرکشی های اکدی بهره برداری اقتصادی از سرزمین ایلام شامل مرخشی (بلوچستان) بود. اما به نظر می رسد که این لشکرکشی ها در حد تاخت وتاز برای کسب غنیمت بود نه فتح واقعی آن قلمرو پهناور. منیش توشو، شاه اکدی، به جنگ در جنوب ادامه داد و یک پیروزی در شریهوم در ساحل خلیج فارس به دست آورد، سپس برای مطیع کردن اتحادیه ای از سی و دو شهر در ساحل عربی خلیج فارس از دریا عبور کرد. در دوران حکومت نرام سین اکدی، یک معاهده بین حاکم تابع نرام سین شاه اوان، شاید هیتَه، منعقد شد. این قدیمی ترین متن شناخته شدهٔ ایلامی ست که با نشانه های خط میخی نوشته شده اما ترجمه و تفسیر آن سخت است. پس از برافتادن خاندان شاهان اکد، سراسر میانرودان به دست کوتیان گشوده شد. این زمان از فرمانروایان اوان نیز بی خبریم. شاید اوان و ایلام نیز چیرگی کوتیان را پذیرفته بوده اند.
آخرین پادشاه فهرست شاهان اوان. کوتیک این شوشینک (به اکدی: پوزور اینشوشینک)، ابتدا شوش و سپس انشان را فتح کرد و به نظر می رسد که با مطیع کردن پادشاه سیماشکی توانست وحدت کوتاه مدتی در فدراسیون ایلامی به وجود آورد؛ اما جانشینان او نتوانستند که شوش را در قلمرو ایلام نگه دارند. کوتیک این شوشینک چندین کتیبه با نام خود در شوش باقی گذاشته است. برخی از آنان به اکدی نوشته شده اند و بقیه به ایلامیِ خطی؛ ایلامی خطی یک نظام نگارشی است که تنها معدودی از نشانه های آن با قطعیت رمزگشایی شده اند. شاید نشانه های ایلامی خطی از ایلامی ابتدایی گرفته شده باشند. اما سلطهٔ پادشاهان ایلام بر شوش دیری نپایید، چند سال بعد شولگی، پادشاه اور (۲۰۹۴ تا ۲۰۴۷ پیش از میلاد)، این شهر و نواحی اطراف آن را دوباره تصرف کرد، و بار دیگر شهر شوش بخش تابع امپراطوری میان رودان شد و تا فروپاشی آن امپراطوری به همین شکل باقی ماند.
wiki: پادشاهی اوان