تاجیکستان کشوری فارسی زبان است که مردم آن به گویش فارسی تاجیکی سخن می گویند. اکنون در این کشور از خط سیریلیک برای نگارش زبان فارسی استفاده می کنند، درحالی که دیگر کشورهای فارسی زبانِ اصیل، یعنی ایران و افغانستان از خط فارسی استفاده می کنند که بیش از هزار سال است برای نگارش زبان فارسی استفاده می شود. این در حالی است که خط سیریلیک (یا لاتین) هیچ تناسبی با زبان فارسی ندارد و فقط با اهداف سیاسی و استعماری و به اجبار به خط مردم تاجیکستان تبدیل شده است.
خط در ایران
تغییر خط در تاجیکستان
تاجیکستان
ادبیات فارسی
از سال ۱۳۰۲ خورشیدی تلاش ها برای تغییر خط در جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان توسط شوروی آغاز شد و نهایتاً در فروردین ۱۳۰۷ (آوریل ۱۹۲۸ میلادی) خط استانداردشدهٔ لاتین برای زبان های ترکی در تاجیکستان خط رسمی شد، درحالی که فارسی شاخه ای از زبان های ترکی نیست. این تغییر خطِ اجباری به بهانهٔ ضعیف و مشکل بودن خط عربی و تلاش در جهت ارتقای سوادآموزی انجام شد (با این استدلال که الفبای لاتین یا سیرلیک توان بیشتری برای نمایش در کلمات دارند).
در حدود سال ۱۳۱۹ خورشیدی و هنگام جنگ جهانی دوم، سران شوروی تصمیم به تغییر خط کشورهای تحت سلطهٔ خود ــ ازجمله تاجیکستان ــ از خط لاتین به خط سیریلیک یا روسی گرفتند و در تاجیکستان هم خط سیریلیک جایگزین خط لاتین شد.
محمدجان شکوری، ادیب تاجیکستانی و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران، دربارهٔ تغییر خط از فارسی به لاتین و سیریلیک می گوید: «در شوروی خلق هایی بودند که خطشان را از عربی برگرداندند. خلق هایی که آثار تاریخیِ زیادی نداشتند، با شادمانی تمام، تغییر خط را پذیرفتند. لیکن خلق های دیگر، مثل تاجیکان، که تاریخ طولانی داشتند و آثار ادبی و علمی و تاریخی داشتند بر اثر تغییر خط از همهٔ آن ها محروم شدند.یک مقصد تغییر خط، که با یک فرمان عملی شد، همین بود که این خلق ها از گذشتهٔ خود جدا شوند. یک نیست انگاری تاریخی و فرهنگی به وجود آمد. به گذشته، گذشتهٔ لعنتی می گفتند. تاریخ بشریت از دورهٔ سوسیالیسم شروع می شد. این طور عقیده پیدا شده بود که چیزی که تا این وقت بود تاریخ نیست.مقصود همین بود که ما از اصل خود دور شویم و دیگر از گذشته یاد نکنیم. به همین دلیل، زبان ما این قدر آسیب دید. می گفتند که زبان فارسی، زبان اعیان و اشراف بود، زبان فئودالی بود، زبان تصوف و عرفان بود، به خلق خدمت نمی کرد، زبان کوچه وبازار است، از وی دست می باید کشید.تغییر خط هم مقصدش همین بود. در همان دههٔ بیست و سی می گفتند میرزا فتحعلی آخوندزاده و سعید نفیسی طرفدار این هستند که خط فارسی در ایران به لاتین تبدیل شود. اگر امروز نه، فردا خط ایران لاتینی می شود. زود باشید که ما از ایران دیر نمانیم!یک سبب همین بود که می گفتند یادگرفتن خط فارسی دشوار است، ولی لاتین و خط آوایی خیلی آسان است. لیکن اکنون من می بینم در دنیا خطی نیست که دشواری نداشته باشد. با دشواری هایی که خط انگلیسی دارد، زمین می گوید و آسمان می نویسد؛ تمام دنیا را گرفته است. فرانسوی چه دشواری هایی که ندارد. دشواری های خط فارسی پیشِ آن ها هیچ است.»
خط در ایران
تغییر خط در تاجیکستان
تاجیکستان
ادبیات فارسی
از سال ۱۳۰۲ خورشیدی تلاش ها برای تغییر خط در جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان توسط شوروی آغاز شد و نهایتاً در فروردین ۱۳۰۷ (آوریل ۱۹۲۸ میلادی) خط استانداردشدهٔ لاتین برای زبان های ترکی در تاجیکستان خط رسمی شد، درحالی که فارسی شاخه ای از زبان های ترکی نیست. این تغییر خطِ اجباری به بهانهٔ ضعیف و مشکل بودن خط عربی و تلاش در جهت ارتقای سوادآموزی انجام شد (با این استدلال که الفبای لاتین یا سیرلیک توان بیشتری برای نمایش در کلمات دارند).
در حدود سال ۱۳۱۹ خورشیدی و هنگام جنگ جهانی دوم، سران شوروی تصمیم به تغییر خط کشورهای تحت سلطهٔ خود ــ ازجمله تاجیکستان ــ از خط لاتین به خط سیریلیک یا روسی گرفتند و در تاجیکستان هم خط سیریلیک جایگزین خط لاتین شد.
محمدجان شکوری، ادیب تاجیکستانی و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران، دربارهٔ تغییر خط از فارسی به لاتین و سیریلیک می گوید: «در شوروی خلق هایی بودند که خطشان را از عربی برگرداندند. خلق هایی که آثار تاریخیِ زیادی نداشتند، با شادمانی تمام، تغییر خط را پذیرفتند. لیکن خلق های دیگر، مثل تاجیکان، که تاریخ طولانی داشتند و آثار ادبی و علمی و تاریخی داشتند بر اثر تغییر خط از همهٔ آن ها محروم شدند.یک مقصد تغییر خط، که با یک فرمان عملی شد، همین بود که این خلق ها از گذشتهٔ خود جدا شوند. یک نیست انگاری تاریخی و فرهنگی به وجود آمد. به گذشته، گذشتهٔ لعنتی می گفتند. تاریخ بشریت از دورهٔ سوسیالیسم شروع می شد. این طور عقیده پیدا شده بود که چیزی که تا این وقت بود تاریخ نیست.مقصود همین بود که ما از اصل خود دور شویم و دیگر از گذشته یاد نکنیم. به همین دلیل، زبان ما این قدر آسیب دید. می گفتند که زبان فارسی، زبان اعیان و اشراف بود، زبان فئودالی بود، زبان تصوف و عرفان بود، به خلق خدمت نمی کرد، زبان کوچه وبازار است، از وی دست می باید کشید.تغییر خط هم مقصدش همین بود. در همان دههٔ بیست و سی می گفتند میرزا فتحعلی آخوندزاده و سعید نفیسی طرفدار این هستند که خط فارسی در ایران به لاتین تبدیل شود. اگر امروز نه، فردا خط ایران لاتینی می شود. زود باشید که ما از ایران دیر نمانیم!یک سبب همین بود که می گفتند یادگرفتن خط فارسی دشوار است، ولی لاتین و خط آوایی خیلی آسان است. لیکن اکنون من می بینم در دنیا خطی نیست که دشواری نداشته باشد. با دشواری هایی که خط انگلیسی دارد، زمین می گوید و آسمان می نویسد؛ تمام دنیا را گرفته است. فرانسوی چه دشواری هایی که ندارد. دشواری های خط فارسی پیشِ آن ها هیچ است.»
wiki: زبان فارسی در تاجیکستان