دفتر ازدواج و طلاق

دفاتر ازدواج و طلاق از نهادهای تخصصی مدنی هستند که بخشی از وظایف اجرایی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور را انجام می دهند. این دفاتر از نظر مالی مستقل هستند و به طور خصوصی اداره می شوند؛ ولی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور سردفتران (مدیران دفاتر) را گزینش می کند، قوانین این دفاتر را تنظیم و ابلاغ می کند و بر عملکرد این دفاتر نظارت می کند.

از دفاتر وابسته به ادارۀ ثبت احوال که مسئول ثبت ازدواج و طلاق و رجوع است. تا قبل از تشکیل سازمان ثبت احوال، اطلاعات و تاریخ وقایع اربعه مربوط به اشخاص، یعنی ولادت، ازدواج، طلاق و مرگ، به طور رسمی، در جایی ثبت و ضبط نمی شد و هرکس به ابتکار شخصی خود آن ها را در پشت جلد قرآن یا سایر کتاب های خانوادگی یادداشت می کرد. نخستین بار با تصویب قانون سجل احوال مصوب مرداد ۱۳۰۷ش و سپس به موجب قانون ثبت احوال مصوب ۲۵ مرداد ۱۳۱۰ و تشکیل سازمان ثبت احوال، ثبت وقایع مذکور اجباری شد. دفتر ازدواج و طلاق از تشکیلات وابسته به ادارۀ ثبت احوال است که مطابق نظام نامۀ وزارت دادگستری تشکیل می شود و مسئولیت اداره و سرپرستی آن برعهدۀ سردفتر ازدواج و طلاق است. سردفتر مذکور مکلف است ازدواج و طلاق و رجوع را در دفاتر ثبت ازدواج یا طلاق ثبت کند و در شناسنامۀ زوجین نیز درج و مهر و امضا نماید و حداکثر هر پانزده روز یک بار وقایع ازدواج و طلاق و رجوع را، که در دفاتر به ثبت می رسد، به ادارۀ ثبت احوال محل تحویل و رسید دریافت دارد. ازدواج و طلاق و رجوع ایرانیان در خارج از کشور باید به وسیلۀ کنسولگری های مربوط، در دفاتری که از طرف ثبت احوال تهیه می شود ثبت و سابقۀ آن از طریق وزارت امور خارجه به سازمان ثبت احوال کشور فرستاده شود. مطابق مادۀ ۱ قانون راجع به ازدواج مصوب ۲۳/۵/۱۳۱۰ش، در نقاطی که وزارت عدلیه معین و اعلام می کند هر ازدواج و طلاق و رجوع باید در یکی از دفاتری که مطابق نظام نامه های وزارت عدلیه تنظیم می شود واقع و به ثبت برسد. دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مجلّد بوده و کلیۀ صفحات آن به امضای مدعی العموم یا نمایندۀ او رسیده و به مهر پارکه (دادسرا) ممهور خواهد شد. دفتر ازدواج و دفتر طلاق از یکدیگر تفکیک شده و هریک از دو دفتر مستقلاً تهیه و طبع می شود. صاحبان دفاتر طلاق ممکن است دارای دفتر ازدواج هم باشند.