گرزه

ماربزرگ، کفچه مار، نوعی ازمارکه سربزرگ دارد
( اسم ) موش : آهو از دام اندرون آواز داد پاسخ گرزه بدانش باز داد . ( رودکی )

(گَ زِ ) (اِ. ) مار بزرگ ، نوعی مار بد زهر و کشنده .
(گِ زِ ) (اِ. ) موش .

گرزه.[ گ َ زَ / زِ ] ( اِ ) نوعی از مار است و بعضی گویند ماری باشد سبزرنگ و پرخط و خال و زهر او زیاده از مارهای دیگر است و هیچ تریاقی به زهر او مقاومت نکند. ( جهانگیری ) ( برهان ). ماری که سرش چون گرز بزرگ باشد.( انجمن آرا ) ( آنندراج ). کفچه مار بزرگ. ( غیاث ) ( آنندراج ). افعی. ( دستوراللغه ) : مریخ دلالت دارد بر شیران... و ماران گرزه. ( التفهیم ابوریحان ).
مرد باید که مار گرزه بود
نه نگار آورد چو ماهی شیم.بدی مار گرزه است از او دور باش
که بد بدتر از مار گرزه گزد.گرد گردن زه گریبانش
آتشین طوق و گرزه مار شود.تقدیر آسمانی شیر... را گرفتار سلسله گرداند و مار گرزه را اسیر سله. ( کلیله و دمنه ). و بباید دانست که انواع افعی بسیار است. آنچه در تریاق بکار آید مارگیران آن را به پارسی گرزه گویند. ( ذخیره خوارزمشاهی )....از مزاج طبایع اربعه برخیزد و مار گرزه از لعاب نوش دهد. ( راحةالصدور راوندی ). و مار گرزه از لعاب نوش دهد و ماهی جوشن و کشف برگستوان بیرون کند. ( سندبادنامه ص 343 ). آلت از میان گوشت چون گرزه مار از پوست برآمد. ( سندبادنامه ص 167 ).
ناگه سپهی شتر سواری
بگذشت بر او چو گرزه ماری.نز پی صهباست این کاسه که دارد آسمان
نز پی حلواست این کفچه که دارد گرزه مار. || موش. ( اوبهی ). و در بعضی از ولایت دارالمرز موش را گرزه میگویند. ( جهانگیری ) ( برهان ) ( حاشیه فرهنگ اسدی نخجوانی ) :
آهو از دام اندرون آواز داد
پاسخ گرزه بدانش بازداد.|| ( ص ) مهیب. ( غیاث ).

---

گرزه. [ گ ُ زَ / زِ ] ( اِ ) گرز که عربان عمود گویند. ( برهان ) :
چو من گرزه سرگرای آورم
سرانتان همه زیر پای آورم.خنجر بیست منی گرزه پنجاه منی
کس جز او کار نبسته ست مگر رستم زر.ارزنی باشد به پیش حمله اش ارژنگ دیو
پشه ای باشد به پیش گرزه اش پور پشنگ.هم اکنون بدین گرزه صدمنی
برآرمش از آن چرم آهرمنی.برو حمله ای برد چون شیر مست

نوعی مار که سر بزرگ دارد، مار بزرگ، کفچه مار: این یکی شرزه ای ست خیره شکر / وآن دگر گرزه ای ست هرزه گرای (انوری: ۴۵۱ )، بدی مار گرزه ست ازاو دور باش / که بد بتّر از مار گرزه گزد (ناصرخسرو: ۲۷۳ ).
= گرز

/gerze/ موش

( گِرزه ) موش بزرگ