هرمز یکم یا هرمزداردشیر از سال ۲۷۲ تا ۲۷۳ (میلادی)، سومین پادشاه ساسانی بود. او پس از پدرش، شاپور یکم، به شاهنشاهی ایران رسید.وی که در هنگام پدر خود، در جنگ های روم و ارمنستان دلاوریهای بسیاری از خود نشان داده بود، به خاطر شجاعت های خویش دلیر (جری، بطل) خوانده می شد و شاپور نخست فرمانروایی پارت و سرانجام فرمانروایی ارمنستان را با عنوان ورزگ شاه ارمنشهر به او داده بود. به نظر می آید صفات جنگی بیش از تدبیر و درایت، وی را در نظر پدر لایق جانشینی او کرده باشد.
تورج دریایی، شاهنشاهی ساسانی، برگردان مرتضی ثاقب فر، چاپ یکم، انتشارات ققنوس، ۱۳۸۱، شابک ۹۶۴-۳۱۱-۴۳۶-۸
اگر گزارش طبری درباره آنکه وی یک دست داشته درست باشد، ممکن است همین نکته بهانه ای شده باشد که بزرگان ناراضی، او را خیلی زود از پادشاهی برکنار کرده باشند. از روایات مانوی هم بر می آید که وی نسبت به مانی نظر تأیید و مساعدت داشته است و این نکته حاکی از سیاست تسامح جویی اوست. مانی پیامبر در زمان او آزادانه اندیشه اش را رواج می داد. همچنین کرتیر موبد نامدار زرتشتی و دشمن مانی، در زمان او ارج بسیار یافت. فرجام کار هرمزداردشیر، روشن نیست و درست معلوم نیست که وی به مرگ طبیعی درگذشته یا اینکه از سلطنت خلع گشته است. در شاهنامه نام او اورمزد شاپور آمده است.
از این پادشاه در منابع به شیوه های گوناگون نام برده شده است. سنگ نبشته شاپور از او به نام اورمزد-اردشیر یاد می کند. در منابع دیگر از او با نام اورمزد نام می برند که البته بسته به زبان آن منبع شکلهای گوناگونی دارد. این که شاپور یکم برای جانشین خود نامی مرکب پیش بینی کرده بود احتمالاً آگاهانه بوده است: اورمزد در فارسی باستان اهورامزدا، نام بلندمرتبه ترین خدا در دین زرتشت است که در نقش برجسته ها حلقهٔ حکومت را هم به اردشیر یکم و هم به شاپور یکم اعطا می کند. برگزیدن دومین نام اردشیر احتمالاً به خاطر بزرگداشت نخستین شاهنشاه شاهنشاهی و همچنین افزایش دادن شکوه و بزرگی سلسلهٔ ساسانی بوده است. دلیل دیگری که برای برگزیدن این نام می توانسته وجود داشته باشد آن گونه که نویسنده های عرب می نویسند شباهت آشکار اورمزد-اردشیر با پدربزرگش بوده است.
آنچه که مسلم است هرمز یکم در زمان زندگی پدرش و هنگام ولیعهدی نام اورمزد-اردشیر را داشت و پدرش که شاهنشاه شاهنشاهی ساسانی بود اورمزد نام داشت.
تورج دریایی، شاهنشاهی ساسانی، برگردان مرتضی ثاقب فر، چاپ یکم، انتشارات ققنوس، ۱۳۸۱، شابک ۹۶۴-۳۱۱-۴۳۶-۸
اگر گزارش طبری درباره آنکه وی یک دست داشته درست باشد، ممکن است همین نکته بهانه ای شده باشد که بزرگان ناراضی، او را خیلی زود از پادشاهی برکنار کرده باشند. از روایات مانوی هم بر می آید که وی نسبت به مانی نظر تأیید و مساعدت داشته است و این نکته حاکی از سیاست تسامح جویی اوست. مانی پیامبر در زمان او آزادانه اندیشه اش را رواج می داد. همچنین کرتیر موبد نامدار زرتشتی و دشمن مانی، در زمان او ارج بسیار یافت. فرجام کار هرمزداردشیر، روشن نیست و درست معلوم نیست که وی به مرگ طبیعی درگذشته یا اینکه از سلطنت خلع گشته است. در شاهنامه نام او اورمزد شاپور آمده است.
از این پادشاه در منابع به شیوه های گوناگون نام برده شده است. سنگ نبشته شاپور از او به نام اورمزد-اردشیر یاد می کند. در منابع دیگر از او با نام اورمزد نام می برند که البته بسته به زبان آن منبع شکلهای گوناگونی دارد. این که شاپور یکم برای جانشین خود نامی مرکب پیش بینی کرده بود احتمالاً آگاهانه بوده است: اورمزد در فارسی باستان اهورامزدا، نام بلندمرتبه ترین خدا در دین زرتشت است که در نقش برجسته ها حلقهٔ حکومت را هم به اردشیر یکم و هم به شاپور یکم اعطا می کند. برگزیدن دومین نام اردشیر احتمالاً به خاطر بزرگداشت نخستین شاهنشاه شاهنشاهی و همچنین افزایش دادن شکوه و بزرگی سلسلهٔ ساسانی بوده است. دلیل دیگری که برای برگزیدن این نام می توانسته وجود داشته باشد آن گونه که نویسنده های عرب می نویسند شباهت آشکار اورمزد-اردشیر با پدربزرگش بوده است.
آنچه که مسلم است هرمز یکم در زمان زندگی پدرش و هنگام ولیعهدی نام اورمزد-اردشیر را داشت و پدرش که شاهنشاه شاهنشاهی ساسانی بود اورمزد نام داشت.
wiki: هرمز یکم