رسایل سیاسی عصر قاجار

رَسائِلِ سیاسی عصر قاجار
عنوان کلّی مجموعه ای از هفت رسالۀ سیاسی تألیف شده در دورۀ ناصری، در دلایل عقب ماندگی ایران. این هفت رساله از این قرارند: ۱. سیاست مُدُن از حاج میرزا موسی بن علیرضا ساوجی ؛ ۲. شرح عیوب و علاج نواقص مملکتی ایران . از مؤلفی ناشناخته ؛ ۳. ادب وزراء یا شرح رساله جنگ شیر و فیل از حکیم ذوفنون ؛ ۴. منهاج العلی، از ابوطالب بهبهانی ؛ ۵. میزان الملل از علی بخش میرزا قاجار؛ ۶. رساله در اصلاح امور از خان خانان ؛ ۷. ملت متمدن و تشکیلات آن از حسین بن محمود الموسوی . این رساله ها، با مقدمه ، تصحیح و پانویس های غلامحسین زرگری نژاد به چاپ رسیده است (تهران ۱۳۸۰).

[ویکی نور] رسائل سیاسی عصر قاجار، به تصحیح و تحشیه غلامحسین زرگری‎نژاد، مجموعه هفت رساله (سیاست مدن، شرح عیوب و علاج نواقص مملکتی ایران، ادب وزرا، منهاج العلی، میزان الملل، رساله در اصلاح امور و ملت متمدن و تشکیلات آن) به زبان فارسی با موضوع تاریخ و علوم سیاسی است. این مجموعه زیر نظر آقایان عبدالحسین نوائی، محمداسماعیل رضوانی، غلامحسین زرگری‎نژاد، هاشم آغاجری، سید فرید قاسمی، عبدالله ناصری طاهری، حشمت‎الله منعم و جمشید کیان‎فر در قالب کتاب چاپ شده است.
«این رساله‎ها هرکدام از زوایای خاص خود به مسائل سیاسی زمانه از قبیل سلطنت، حاکمیت، عدالت، وزارت، اصلاحات ضروری، حکومت قانون، مجلس و غیره پرداخته‎اند...».
اثر دارای درآمد و محتوای مطالب در قالب ارائه هفت رساله است.
نویسنده در درآمد کتاب از شخصیت دوگانه ناصرالدین شاه در تمایل به کهنه‎پرستی و گرایش به تجدد صحبت می‎کند و نشان می‎دهد که چگونه روند پیشرفت امیرکبیر و روحیه دوگانه شاه، به قتل میرزا تقی‎خان انجامید. وی بقای روحیه دوگانه شاه را باعث عزل میرزا آقاخان نوری و سعی او در ارائه گزارش حدود دویست رساله در اوضاع سیاسی - اجتماعی آن زمان، می‎داند.
«مجموعه هفت رساله ارائه‎شده در کتاب حاضر که پنج رساله آن متعلق به عصر ناصری و دو رساله دیگر مربوط به دوره مظفری است، کوششی است دیگر برای عرضه آثار سیاسی دوره قاجار و فراهم آوردن زمینه‎ای مستقیم برای مطالعه سیر تحول تفکر سیاسی و اجتماعی در تاریخ معاصر ایران».
رساله‎های «سیاسی و اجتماعی ارائه‎شده در این مجموعه، عمدتا از آثار خطی موجود در کتابخانه ملی ایران انتخاب شده‎اند. این رساله‎ها هرکدام از زوایای خاص خود به مسائل سیاسی زمانه از قبیل سلطنت، حاکمیت، عدالت، وزارت، اصلاحات ضروری، حکومت قانون، مجلس و غیره پرداخته‎اند. محور اصلی سخنان و ادعای نویسندگان هرکدام از این رساله‎ها، ترقی و نوسازی سیاسی و گفتگو از قواعد و اصول و روش‎های اصلاحات دستگاه دولت و تشکیلات حکومت است؛ آن‎هم طبعا بر مبنای پایگاه فکری و اجتماعی هر نویسنده یا بر اساس درجه علم و حد ادراک و دانش و معرفت او».