رستمیان

رستمیان دودمانی ایرانی تبار از امامان خارجی اباضی مذهب بودند که از سرزمین فعلی عراق به شمال آفریقا مهاجرت و در شمال آفریقا به پایتختی تیارت (تاهَرت) الجزایر از ۷۷۷ تا ۹۰۹ میلادی یک حکومت اسلامی اباضی برپا نموده و قصد قیام و براندازی عباس طوطون حاکم طرابلس را داشتند رستمیان از حمایت آمازیغهای شمال آفریقا موسوم به نفوسیه برخوردار بودند. نام این دودمان از عبدالرحمن بن رستم بن بهرام بن سام بن کسری گرفته شده است.
تا سال ۷۱۹ م. شاخه ای از خوارج به نام جنبش اباضیه وارد شمال آفریقا شده بود. از پیشاهنگان ایشان سلما ابن سعد، از طرف جماعت اباضیه بصره به شمال آفریقا اعزام شد. در سال ۷۴۰ م. تلاش تبلیغی ایشان در جلب قبیله های بزرگ بربرِ حواره اطراف تریپولی و کوهستان نفوسه در زنتا نتیجه داد. در ۷۵۷ م. (۱۴۰ ه‍. ق) یک گروه چهار نفره از مبلغین بصره که شامل عبدالرحمان بن رستم بود، اعلام امامت اباضی نمود، که عباسیان آن را در ۷۶۱ سرکوب کردند. سرانجام در ۷۷۷ م. عبدالرحمان بن رستم در الجزایر به عنوان امام انتخاب شد. عبدالرحمان بن رستم در شمال آفریقا از نیایی ایرانی به دنیا آمده و به اباضیه گرویده بود؛ و بدین سان حکومت در بین فرزندان عبدالرحمان باقی ماند. اباضیه پیشوا ماندن این خاندان را این گونه توجیه می کرد که چون ایشان از هیچ قبیله ای نیستند، به نفع هیچ کدام از قبیله ها تمایل پیدا نمی کنند.
در ۸۱۲ م. رستمیان با اغلبیان که به دولت عباسی وابسته بودند جنگیدند. نیای اغلبیان هم از خراسان است، البته عرب و از قبیله بنی تمیم. به هرحال نتیجه این جنگ، رسیدن به حالت تحمل کردن طرف مقابل بود.
پس از عبدالوهاب، رستمیان از نظر نظامی ضعیف شدند و در ۹۰۹ م. فاطمی های اسماعیلی مذهب مصر به راحتی ایشان را برانداختند.

رُستمیان
(یا: بنی رُسْتم) سلسلۀ حکومتگر اباضی مذهب (← اباضیّه)، در تاهِرْت در مغربِ الجزایر (قرن ۳ق). پس از فتح قیروان به دست اعراب اهل سنت، گروهی از اباضِیّان، به رهبری عبدالله بن رستم، به الجزیرۀ غربی گریختند و شهر تاهِرْت (تیارَه) را تأسیس کردند. در ۱۶۰ق عبدالله، به امامت اباضِیّه در شمال افریقا رسید و از آن جا که با جوامع اباضی تونس جنوبی ارتباط داشت، رفته رفته امامان رستمی، به عنوان پیشوایان روحانی پذیرفته شدند. رستمیان چون در غرب از سوی ادریسیان شیعی مذهب و در شرق از جانب اغالبۀ سنی مذهب در محاصره بودند، درپی اتحاد با امویان اندلس برآمدند و مورد حمایت و یاری آنان قرار گرفتند. ده نفر از این خاندان به حکومت رسیدند. در ۲۹۶ق تاهرت به دست سپاهیان داعی فاطمی افتاد و بسیاری از رستمیان قتل عام شدند و بقیه به سمت جنوب الجزایر گریختند. تاهرت در زمان فرمانروایی رستمیان مرکز علم و تحقیق بود و رونق مادی بسیار یافت و به «عراق کوچک» معروف شد.