قَسم، که به حق قسمت، حق هم خوابی و حق شب خوابی هم معروف است، یکی از حقوق مشترک زن و شوهر در هنگام ازدواج در اسلام است.
شهید ثانی. تحریر الروضة فی شرح اللمعة. تهران: سمت، هفتم، ۱۳۸۳، شابک ۹۶۴-۴۵۹-۶۹۵-۱
المحقق الحلی. المختصر النافع. قم: مؤسسه البعثه، الثانی، ۱۴۱۶، شابک ۹۶۴-۳۰۹-۰۱۴-۰
المحقق الحلی. شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام النظر الثالث: فی القسم والنشوز والشقاق (442)
خمینی، روح الله. جلد دوم، نکاح -طلاق، قسمت و نشوز و طلاق
سید علی رضا صدر حسینی، حق قسم و مضاجعت
بر اساس نظر مشهور در فقه امامیه شوهر وظیفه دارد در هر چهار شب دست کم یک شب را با همسر خود هم بستر شود. این حق به محض ازدواج شروع و هر چهار شب یک بار بطور منظم تکرار می شود. به این ترتیب اگر مردی چهار زن داشته باشد همهٔ شب هایش در اختیار همسرانش است. آن چه در این حق واجب است خوابیدن در کنار هم در یک بستر است و نه آمیزش جنسی. به بیان محقق حلی در شرائع الاسلام که بسیاری دیگر از فقها هم آن را تکرار کرده اند: «واجب در حق قسمت، مضاجعه است نه مواقعه» چون حق آمیزش هر چهار ماه یک بار است. این همخوابی باید در شب انجام شود مگر در مورد شخصی که شب کار است مانند نگهبان.
برخی معتقدند که حق قسم فقط در زمان چندزنی ایجاد می شود و در صورت تک همسری قسم واجب نیست. محقق حلی هم این نظریه را اَشبَه (سازگارتر با اصول مذهب) ذکر کرده، در جواهرالکلام نیز آمده که ظاهر ِ نوشتهٔ شیخ مفید در مقنعه، شیخ طوسی در نهایه، ابن زهره در غنیه، سعید در جامع الشرایع و همینطور صراحت کلام ابن حمزه در وسیله بر این نظریه است. خمینی هم در تحریرالوسیله همین نظریه را قوی تر ذکر می کند و حق قسم را برای مردی که فقط یک زن دارد نمی پذیرد؛ «کسی که یک همسر دارد آن همسر حق شبخوابی و همخوابی در همه شبها را ندارد، بلکه بنابر اقوی در چهار شب یکبار هم حق ندارد، تنها حقی که دارد این است که از او دوری نکند بطوریکه معلوم نباشد او شوهر دارد یا شوهرش طلاقش داده این آنمقدار لازم است».
محقق حلی در شرائع می نویسد که اگر شخصی هم همسر آزاد و هم همسر کنیز داشته باشد برای همسر آزاد باید دو شب و برای کنیز باید یک شب اختصاص دهد. حکم همسر اهل کتاب هم مثل همسر کنیز است، برای مسلمه دو شب و اهل کتاب یک شب. اما برای کنیز ملکی که با او آمیزش می شود حق قسمی وجود ندارد. خمینی نیز در تحریرالوسیله می نویسد صغیره (دختر نابالغ)، دیوانه و همچنین زن ناشزه (زنی که از شوهر تمکین نکند) از این حق محرومند. همچنین حق قسمت و حق همخوابی در سفر ساقط است و بر شوهر واجب نیست آنرا قضا کند.
شهید ثانی. تحریر الروضة فی شرح اللمعة. تهران: سمت، هفتم، ۱۳۸۳، شابک ۹۶۴-۴۵۹-۶۹۵-۱
المحقق الحلی. المختصر النافع. قم: مؤسسه البعثه، الثانی، ۱۴۱۶، شابک ۹۶۴-۳۰۹-۰۱۴-۰
المحقق الحلی. شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام النظر الثالث: فی القسم والنشوز والشقاق (442)
خمینی، روح الله. جلد دوم، نکاح -طلاق، قسمت و نشوز و طلاق
سید علی رضا صدر حسینی، حق قسم و مضاجعت
بر اساس نظر مشهور در فقه امامیه شوهر وظیفه دارد در هر چهار شب دست کم یک شب را با همسر خود هم بستر شود. این حق به محض ازدواج شروع و هر چهار شب یک بار بطور منظم تکرار می شود. به این ترتیب اگر مردی چهار زن داشته باشد همهٔ شب هایش در اختیار همسرانش است. آن چه در این حق واجب است خوابیدن در کنار هم در یک بستر است و نه آمیزش جنسی. به بیان محقق حلی در شرائع الاسلام که بسیاری دیگر از فقها هم آن را تکرار کرده اند: «واجب در حق قسمت، مضاجعه است نه مواقعه» چون حق آمیزش هر چهار ماه یک بار است. این همخوابی باید در شب انجام شود مگر در مورد شخصی که شب کار است مانند نگهبان.
برخی معتقدند که حق قسم فقط در زمان چندزنی ایجاد می شود و در صورت تک همسری قسم واجب نیست. محقق حلی هم این نظریه را اَشبَه (سازگارتر با اصول مذهب) ذکر کرده، در جواهرالکلام نیز آمده که ظاهر ِ نوشتهٔ شیخ مفید در مقنعه، شیخ طوسی در نهایه، ابن زهره در غنیه، سعید در جامع الشرایع و همینطور صراحت کلام ابن حمزه در وسیله بر این نظریه است. خمینی هم در تحریرالوسیله همین نظریه را قوی تر ذکر می کند و حق قسم را برای مردی که فقط یک زن دارد نمی پذیرد؛ «کسی که یک همسر دارد آن همسر حق شبخوابی و همخوابی در همه شبها را ندارد، بلکه بنابر اقوی در چهار شب یکبار هم حق ندارد، تنها حقی که دارد این است که از او دوری نکند بطوریکه معلوم نباشد او شوهر دارد یا شوهرش طلاقش داده این آنمقدار لازم است».
محقق حلی در شرائع می نویسد که اگر شخصی هم همسر آزاد و هم همسر کنیز داشته باشد برای همسر آزاد باید دو شب و برای کنیز باید یک شب اختصاص دهد. حکم همسر اهل کتاب هم مثل همسر کنیز است، برای مسلمه دو شب و اهل کتاب یک شب. اما برای کنیز ملکی که با او آمیزش می شود حق قسمی وجود ندارد. خمینی نیز در تحریرالوسیله می نویسد صغیره (دختر نابالغ)، دیوانه و همچنین زن ناشزه (زنی که از شوهر تمکین نکند) از این حق محرومند. همچنین حق قسمت و حق همخوابی در سفر ساقط است و بر شوهر واجب نیست آنرا قضا کند.
wiki: حق قسم