فاجعه هوایی لوکوموتیو یاروسلاول ۲۰۱۱ (انگلیسی: 2011 Lokomotiv Yaroslavl air disaster) در روز چهارشنبه، ۷ سپتامبر ۲۰۱۱ ساعت ۱۶:۰۵ دقیقه به وقت مسکو، درحالیکه پرواز شماره ۹۶۳۳، شرکت خدمات یاک به وسیلهٔ یک فروند هواپیمای مسافربری یاک ۴۲ در حال انتقال کارکنان، بازیکنان و مربی تیم حرفه ای هاکی روی یخ ،لوکوموتیو یاروسلاول بود در نزدیکی شهرستان یاروسلاول روسیه سقوط کرد. هواپیما در حال سرعت گرفتن بر روی باند فرودگاه و قبل از برخاست با یک دکل مرتفع برخورد کرده و دچار آتش سوزی شده و در ۲ کیلومتری فرودگاهتونوشنا در حاشیه رود ولگا سقوط کرد. از ۴۵ سرنشین، ۴۳ نفر در محل سقوط کشته شدند. یکی از دو نفر نجات یافته حادثه الکساندر گالیموف ۵ روز بعد در بیمارستان درگذشت. از این حادثه فقط مهندس پرواز هواپیما الکساندر سیزوف نجات پیدا کرد. لوکوموتیو یاروسلاول، عضو لیگ کنتیننتال هاکی (KHL)، لیگ برتر هاکی روی یخ روسیه، در راه خود را به مینسک، بلاروس، برای شروع فصل ۱۲–۲۰۱۱ بود. همه بازیکنان از اصلی و چهار عضو از تیم جوانان جزو سرنشینان این هواپیما بودند.
موتورها تا هنگام سقوط در حال کار بودند.
تأثیر آب و هوا به عنوان یک علت تصادف رد شد.
خدمه تمام ابزار پروازی منجمله بالابرها را بررسی و کنترل کرده بودند. سیستم کنترل پرواز به عنوان یک پاسخ سطحی در نظر گرفته شد.
وزن کل هواپیما هنگام برخاست، کمتر از حداکثر مجاز برای برخاست بوده است.
هواپیما دارای ۱۴ تن سوخت داشته، که ۸ تن از آن در فرودگاه یاروسلاول سوختگیری شده بود.
قبل از برخاستن، پایدارکننده و فلپ ها در وضعیت برخاست تنظیم شده بود.
بررسی این سانحه بر قصور خلبان و نقص فنی متمرکز شده است. کمیته تحقیق برای بررسی سوابق شرکت خدمات یاک، وضعیت فرودگاه، بقایای هواپیما و اطلاعات ضبط شده تشکیل شد. برای تحقیق پیرامون وضعیت برخاست و مقایسه اطلاعات موجود با داده های بازیافتی از اطلاعات ثبت شده، این پرواز بوسیلهشبیه ساز مجدداً شبیه سازی شده و مورد تحقیق قرار گرفت. در نتیجه این شبیه سازی مشخص شد که استفاده از نیروی ترمز در برخاست، که به وسیلهٔ خلبان ارشد مورد استفاده قرار گرفته، علت این سانحه بوده است. کمیته تحقیق گزارش خود را در یک کنفرانس مطبوعاتی در تاریخ ۲ نوامبر سال ۲۰۱۱ منتشر کرد. رئیس کمیسیون تحقیق الکسی موروزوف اعلام کرد: "علت سقوط سریع هواپیمای یاک ۴۲ اقدامات اشتباه خدمه هواپیما بود، بدین صورت که خلبان، اقدام به گذاشتن پا روی پدال ترمز، قبل از بلند شدن چرخ دماغه هواپیما کرده که دلیل آن وضعیت غلط قرار گرفتن پا بر روی سیستم ترمز در هنگام برخاست از باند فرودگاه می باشد. بررسی های بعدی نشان داد نه تنها خلبانان با مدارک جعلی اقدام به پرواز این هواپیما کرده بلکه فاقد آموزش های لازم برای پرواز با یاک ۴۲ بودند. علاوه بر این مشخص شد کمک خلبان بعلت نوعی بیماری عصبی، تحت درمان بوده و پرواز برای ایشان ممنوع بوده است. محققان می گویند او پای خود را روی پدال ترمز احساس نمی کرده و همین موضوع منجر به سقوط هواپیما شده است.
در روز حادثه ۷ سپتامبر ۲۰۱۱ وضعیت اب و وهوا در فرودگاه تونوشنا خوب اعلام شده ضمن اینکه بادی با سرعت ۱۱ کیلومتر بر ساعت می وزیده، دید ۱۰ کیلومتر همچنین مقدار قابل توجهی ابر استراتوکومولوس در ارتفاع کمی حدود ۹۹۰ متری وجود داشته و درجه حرارت هوا ۱۷٫۸ درجه سانتیگراد بوده است. هواپیما یاک ۴۲ دی وارد باند شماره ۵/۲۳ می گردد و ۳۰۰ متر بعد از ابتدای باند قرار می گیرد. این باند ۳۰۰۰ متر طول داشته که بدین ترتیب ۲۷۰۰ متر برای برخاستن هواپیما باقی می ماند. هواپیما برای برخاستن سرعت می گیرد. شتاب لازم برای برخاستن این هواپیما، ۲۳۰ کیلومتر در ساعت برآورد شده اما برخاست هواپیما با شکست مواجه شد. هواپیما قبل از برخاستن، مسافت ۴۰۰ متر، بعد از انتهای باند فرود بر روی زمین پیموده بود. در این نقطه هواپیما با برج فانوس دریایی واقع در ۴۵۰ متری انتهای باند فرود، برخورد می کند. هواپیما هیچ وقت موفق به پرواز عمودی بیش از شش متر از سطح زمین نمی شود. پس از برخورد با برج فانوس دریایی، هواپیما بسمت چپ منحرف شده و در حاشیه رود تونوشنا، ۲۰۰ متری محل اشتراک این رود با رود ولگا سقوط می کند در حالی که دم هواپیما جدا شده و بخش جلوی جت کاملاً از هم پاشیده شده. در محل اصابت ضربه، بخش دم در آب باقی مانده در حالیکه قطعه ای از بدنه بر روی خشکی قرار دارد. صحنه تصادم تقریباً در ۲ کیلومتری پایان باند فرود قرار دارد. شاهدین صحنه تصادم را با جمله، شعله های سوزان توصیف کردند.
در زمان تصادف، لوکوموتیو یاروسلاول یکی از تیم های برتر هاکی روی یخ در روسیه بود. این تیم که در سال ۱۹۵۹ تشکیل شده بود مقام قهرمانی Russian Open Championship در سال های ۱۹۹۷–۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ را بدست آورده بود. (توضیح: در جدول قهرمانی این تیم در مسابقات سال های ۲و۲۰۰۱–۳و۲۰۰۲ دیده می شود)
موتورها تا هنگام سقوط در حال کار بودند.
تأثیر آب و هوا به عنوان یک علت تصادف رد شد.
خدمه تمام ابزار پروازی منجمله بالابرها را بررسی و کنترل کرده بودند. سیستم کنترل پرواز به عنوان یک پاسخ سطحی در نظر گرفته شد.
وزن کل هواپیما هنگام برخاست، کمتر از حداکثر مجاز برای برخاست بوده است.
هواپیما دارای ۱۴ تن سوخت داشته، که ۸ تن از آن در فرودگاه یاروسلاول سوختگیری شده بود.
قبل از برخاستن، پایدارکننده و فلپ ها در وضعیت برخاست تنظیم شده بود.
بررسی این سانحه بر قصور خلبان و نقص فنی متمرکز شده است. کمیته تحقیق برای بررسی سوابق شرکت خدمات یاک، وضعیت فرودگاه، بقایای هواپیما و اطلاعات ضبط شده تشکیل شد. برای تحقیق پیرامون وضعیت برخاست و مقایسه اطلاعات موجود با داده های بازیافتی از اطلاعات ثبت شده، این پرواز بوسیلهشبیه ساز مجدداً شبیه سازی شده و مورد تحقیق قرار گرفت. در نتیجه این شبیه سازی مشخص شد که استفاده از نیروی ترمز در برخاست، که به وسیلهٔ خلبان ارشد مورد استفاده قرار گرفته، علت این سانحه بوده است. کمیته تحقیق گزارش خود را در یک کنفرانس مطبوعاتی در تاریخ ۲ نوامبر سال ۲۰۱۱ منتشر کرد. رئیس کمیسیون تحقیق الکسی موروزوف اعلام کرد: "علت سقوط سریع هواپیمای یاک ۴۲ اقدامات اشتباه خدمه هواپیما بود، بدین صورت که خلبان، اقدام به گذاشتن پا روی پدال ترمز، قبل از بلند شدن چرخ دماغه هواپیما کرده که دلیل آن وضعیت غلط قرار گرفتن پا بر روی سیستم ترمز در هنگام برخاست از باند فرودگاه می باشد. بررسی های بعدی نشان داد نه تنها خلبانان با مدارک جعلی اقدام به پرواز این هواپیما کرده بلکه فاقد آموزش های لازم برای پرواز با یاک ۴۲ بودند. علاوه بر این مشخص شد کمک خلبان بعلت نوعی بیماری عصبی، تحت درمان بوده و پرواز برای ایشان ممنوع بوده است. محققان می گویند او پای خود را روی پدال ترمز احساس نمی کرده و همین موضوع منجر به سقوط هواپیما شده است.
در روز حادثه ۷ سپتامبر ۲۰۱۱ وضعیت اب و وهوا در فرودگاه تونوشنا خوب اعلام شده ضمن اینکه بادی با سرعت ۱۱ کیلومتر بر ساعت می وزیده، دید ۱۰ کیلومتر همچنین مقدار قابل توجهی ابر استراتوکومولوس در ارتفاع کمی حدود ۹۹۰ متری وجود داشته و درجه حرارت هوا ۱۷٫۸ درجه سانتیگراد بوده است. هواپیما یاک ۴۲ دی وارد باند شماره ۵/۲۳ می گردد و ۳۰۰ متر بعد از ابتدای باند قرار می گیرد. این باند ۳۰۰۰ متر طول داشته که بدین ترتیب ۲۷۰۰ متر برای برخاستن هواپیما باقی می ماند. هواپیما برای برخاستن سرعت می گیرد. شتاب لازم برای برخاستن این هواپیما، ۲۳۰ کیلومتر در ساعت برآورد شده اما برخاست هواپیما با شکست مواجه شد. هواپیما قبل از برخاستن، مسافت ۴۰۰ متر، بعد از انتهای باند فرود بر روی زمین پیموده بود. در این نقطه هواپیما با برج فانوس دریایی واقع در ۴۵۰ متری انتهای باند فرود، برخورد می کند. هواپیما هیچ وقت موفق به پرواز عمودی بیش از شش متر از سطح زمین نمی شود. پس از برخورد با برج فانوس دریایی، هواپیما بسمت چپ منحرف شده و در حاشیه رود تونوشنا، ۲۰۰ متری محل اشتراک این رود با رود ولگا سقوط می کند در حالی که دم هواپیما جدا شده و بخش جلوی جت کاملاً از هم پاشیده شده. در محل اصابت ضربه، بخش دم در آب باقی مانده در حالیکه قطعه ای از بدنه بر روی خشکی قرار دارد. صحنه تصادم تقریباً در ۲ کیلومتری پایان باند فرود قرار دارد. شاهدین صحنه تصادم را با جمله، شعله های سوزان توصیف کردند.
در زمان تصادف، لوکوموتیو یاروسلاول یکی از تیم های برتر هاکی روی یخ در روسیه بود. این تیم که در سال ۱۹۵۹ تشکیل شده بود مقام قهرمانی Russian Open Championship در سال های ۱۹۹۷–۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ را بدست آورده بود. (توضیح: در جدول قهرمانی این تیم در مسابقات سال های ۲و۲۰۰۱–۳و۲۰۰۲ دیده می شود)