اوانگارد

آوانگارد (شهر). آوانگارد جماعت و شهرکی در جنوب غربی کشور تاجیکستان است که در ناحیهٔ باختر ولایت ختلان قرار دارد. جمعیت این جماعت ۵۶۳۰۸ است.

---

آوانگارد. آوانْگارد (avant-garde)
(در فرانسه به معنی واحدِ جلودار نیروهای نظامی) در اصطلاح سیاسی و فرهنگی و هنری، پیشتاز و پیشرو را گویند. با خارج شدنِ کاربرد این واژه از حوزۀ نظامی، تا پیش از ۱۸۴۸ برای گروه های سیاسی جمهوری خواه یا سوسیالیست به کار رفت. سپس برپایۀ این نگرش که هنر پیشرو باید همان موضع پیشتازِ گروه های سیاسی در رهبری جامعه علیه بورژواها را داشته باشد، این اصطلاح به دنیای هنر و فرهنگ نیز راه یافت و هنرِ آوانگارد بیانگر گرایش های پیشرفتۀ اجتماعی به سوی سوسیالیسم شد. تا پیش از ۱۸۸۰، این اصطلاح در هر دو حوزۀ سیاسی و فرهنگی کاربردی یکسان داشت، اما پس از آن با پدیدآمدن تلقی «هنر برای هنر» و درپی آن زبان هنری، سیاست و هنر به دو جریان آوانگارد جدا از هم تبدیل، و رفته رفته آوانگاردیسم فرهنگی و هنری جایگزین آوانگاردیسم سیاسی شد. از آن پس آوانگارد به مثابۀ پدیده ای فرهنگی و هنری با شیوه های روز یا سنت های فاقد معنای گذشته درافتاد و سبک و جهتی نو به دیگران نمایاند و آفرینندگان پیشتاز چنین آثاری نیز آوانگارد خوانده شدند. هنرِ آوانگارد فراتر از درک عامه و فراتر از زمان خود تلقی می شود، و هرگاه عامه جهت آن را دریابند و شیوه های نو را بپذیرند، آوانگاردیسم از رونق می افتد. این اصطلاح در حوزۀ فرهنگ و هنر، در اواخر قرن ۱۹، نخستین بار به گروهی از نوآوران در زمینه های گوناگون هنری که جنبشی ضد واقع گرا پدید آوردند و شعار «هنر تجربی» را دستمایۀ کار خود کردند، اطلاق شد. سمبولیسم با شاعران پیشتازی در این سبک ازجمله پُل ورلن، آرتور رمبو، و مالارمه، از نخستین نمودهای این جنبش به شمار می رود. تا سال های آغازین قرن ۲۰، گرایش به پس زدن سنت ها به همۀ زمینه های اندیشه و فعالیت های انسانی راه یافت و آوانگاردیسم در هنرهای گوناگونی چون نقاشی، سینما و تئاتر، نمایش نامه نویسی، موسیقی، معماری، داستان نویسی و... شکل گرفت. از سال های ۱۹۵۰ به بعد، با بروز جنبش های متعددِ متأثر از آوانگاردیسم رادیکال و گرایش مشترک این جنبش ها به برداشتن فاصله میان هنر و زندگی، شکل دیگری از آوانگاردیسم پدید آمد که می کوشید هنر را به صورت زندگی درآورد و زندگی را به صورت اثری هنری نمایش دهد. آوانگارد در معنای جدید، هنری فراتر از درک عامه یا فرهنگ و هنر والا نیست، بلکه تنها بازتاب زیبایی شناسانه ای از فرهنگ عامه است. گرایش اساسی و همیشگی آوانگاردیسم به نوآوری با تفکر غالب جهان معاصر، یعنی مدرنیسم، همسو است و به رویکرد دیگری به نام پُست آوانگارد بدل شده است. در هنر و ادبیات ایران، سنت شکنی یا نوآوری هایی از آن گونه که شکل های جدید حاصل از آن در جای دیگری سابقه نداشته باشد، کمتر یافت می شود، اما پس از تأسیس مدرسۀ دارالفنون (۱۲۶۸ق) و بعدها پس از انقلاب مشروطه (۱۳۲۴ق) نوگرایی هایی در خلق آثار ادبی رخ نمود که سبب شد شماری از گونه های رایج در ادب امروز ایران، برای نخستین بار به ادب فارسی راه یابند. البته برخی سنت شکنی ها نیز وجود داشتند که به سبب تأثیرگذاریشان جریان ساز بودند و اشکالی نو در عرصۀ ادب فارسی آفریدند.