پیغمبر دزدان

شیخ محمدحسن زیدآبادی، یا در برخی منابع: شیخ محمدحسن سیرجانی کرمانی، متخلص به قارانی و مشهور به نبی السارقین یا پیغمبر دزدان (زاده: حدود ۱۲۳۰ هجری قمری در زیدآباد سیرجان، درگذشت: حدود ۱۳۱۰ هجری قمری در زیدآباد)، شاعر، نویسنده، طنزپرداز و روحانی ایرانی و از معاریف عصر قاجار بود. وی در بهبود و اصلاح اوضاع زمان خویش، تلاش بسیار کرد و با نامه های مطایبه آمیز و سرشار از اشعار لطیف و در عین حال گزندهٔ خود، خطاب به حکّام و افراد مهم و مؤثر دوران خویش، آنان را به عدالت و دادگری و دوری از بیداد و ستم، فرامی خواند.
مقصود و غرض وی از انتخاب لقب نبی السارقین یا پیغمبر دزدان برای خویش و استفادهٔ همیشگی از این لقب در اشعار و نوشته های خود، آن بود که با بیان شوخ طبعانهٔ خویش، در ظاهر دزدان بیابانی و سر گردنه و راهزنان صحراگرد و کوه نشین، و در باطن و لفّافه، تمامی دزدان و غارتگران اموال عمومی و از جمله به خصوص حکّام و زمامداران ستمگر را، به کردار زشت و جهنمی شان متنبه ساخته و با گفتار و لحن دلپسند آن زمان، آن ها را از روش بدشان بازدارد.
مجموعهٔ آثار و نامه های او، به همراه مختصری از شرح حالش، نخستین بار در سال ۱۳۲۴ خورشیدی، در کتابی موسوم به پیغمبر دزدان، توسط محمدابراهیم باستانی پاریزی در کرمان به چاپ رسیده است. این کتاب، تاکنون هیجده بار تجدیدچاپ گردیده، که در نوع خود و در میان کتاب های تاریخی مربوط به عصر قاجار، یک رکورد محسوب می شود.
باستانی پاریزی، زمان تولد پیغمبر دزدان را، با حدس قریب به یقین در فاصله سال های ۱۲۲۸ تا ۱۲۳۴ هجری قمری تعیین کرده است. شیخ محمدحسن یا همان پیغمبر دزدان، بیشتر ایام زندگی خویش را در کرمان طی نمود و به قول باستانی پاریزی (در یک مصاحبه)، در فاصله سال های ۱۲۴۰ تا ۱۳۰۰ هجری قمری، در کرمان سکونت داشت. با این وجود، وی از سیر آفاق هم غافل نبود و آنطورکه سدیدالسلطنه کبابی در موردش نوشته، بیشتر ممالک ایران را نیز سیاحت نمود و از جمله بخصوص بارها به شیراز و شهرهای مختلف استان فارس سفر کرد و گاهی برای ماه های متمادی در این شهرها سکونت داشت.

پیغمبرِ دُزدان (قرن ۱۳ق)
(یا: نبیّ السارقین) شهرت محمدحسن سیرجانی متخلص به قارانی و ملقب به صفاعلی، شاعر و عارف. نبی السارقین نامی بود که وی به طعنه به خویش داده بود، چون در آن زمان عشایر فارسی به ولایات اطراف حمله می کردند و اموال مردم را به یغما می بردند و از طرف دیگر حکام فارس و کرمان نیز به بهانۀ تعقیب و مجازات دزدان، روستاییان بی گناه را اسیر کرده به زندان می انداختند. وی با ارسال نامه و اشعار دلنشین به حکام، و این که من پیغمبر دزدانم و امتم را بی جلب موافقت من نباید شکنجه داد! بی گناهانی را که به تهمت دزدی به زندان افتاده بودند نجات می داد. در زمینۀ هزل و مطایبه ذوقی سرشار داشت. در آثارش بیشتر به انتقاد اجتماعی پرداخته است. اشعارش ساده و دارای اصطلاحات محلی کرمان و واژه های عامیانه است. باستانی پاریزی در کتابی با نام پیغمبر دزدان آثار برجای مانده از او را به همراه زندگی نامه اش در مقدمۀ کتاب آورده است.