نظریه ادبی

نظریه ادبی (به انگلیسی: Literary theory) به معنای بررسی نظام مند ذات ادبیات به عنوان یک پدیده فرهنگی و نیز به معنای شیوه های تحلیل ادبیات است. رشته دانشگاهی مرتبط با این مفهوم، تلفیقی است از زیبایی شناسی و زبان شناسی. نظریه زبان ادبی را گاه «بوطیقا» می گویند.
سخن شناسی
نظریه نمایشی
نظریه ادبی در معنای مدرن آن اشاره به رویکردهای ادبی نوینی دارد که از اواسط دهه ۱۹۶۰ آغاز شده و پیشفرض های سنت ادبی کهن را مورد انتقاد قرار می دهد. بر طبق نظریات جدید، خوانش متن بخشی از تولید متن است؛ به عبارت دیگر، اثر ادبی نمی تواند در مرحله خلق اولیه باقی بماند، بلکه خلق ثانویه آن در مرحله خوانش روی می دهد،

نظریۀ ادبی (literary theory)
روشی منسجم و نظام مند برای بررسی و مطالعۀ متون ادبی براساس دیدگاهی خاص. نظریه های ادبی بر مبنای مجرای ارتباطی و نقش های زبانی طبقه بندی های مختلفی دارند که از مهم ترین آن هاست: نظریه های ادبی مارکسیستی که با تأکید بر موضوع پیام به بررسی اثر ادبی می پردازند و بافت اجتماعی و تاریخی ای را اساس مطالعات خود قرار می دهند که اثر ادبی در آن خلق شده است؛ نظریه های ادبی فورمالیست که به ماهیت پیام اثر ادبی، مستقل از شرایط نویسنده، خواننده یا بافت تاریخی و اجتماعی توجه دارند؛ نظریه های ادبی ساخت گرا در آن ها به سبب تأکید بر رمز و نقش فرازبانی زبان، بیشترین توجه به چگونگی کاربرد زبان در القای معنی معطوف شده است؛ نظریه های ادبی رمانتیک که بر ذهن و زندگی نویسنده تأکید دارند و با توجه به شرایط و تجربیات و ذهنیات نویسنده به نقد و بررسی اثر ادبی می پردازند؛ نظریۀ ادبی خواننده مدار که بر تجربۀ خواننده تأکید دارد و تأثیری را که از طریق اثر ادبی در خواننده پدید می آید نقد و تحلیل می کند. گفتنی است هریک از این نظریه های ادبی دیگر ابعاد ارتباط ادبی را نادیده نمی گیرند، و صرف تأکید بر یک جنبۀ ارتباطی، دلیل بر ردّ ابعاد دیگر نیست.