بدایع الحکم

[ویکی نور] بدائع الحکم، اثر علی بن عبدالله زنوزی است که در آن، به هفت پرسش فلسفی درباره واجب الوجود و صفات او مانند علم و... پاسخ علمی و تحقیقی داده است. افزون بر ارزشمندی جواب های عالمانه مؤلف، این اثر از آن جهت که آخرین متن فلسفی است که یک حکیم اسلامی در آستانه وقوع انقلاب مشروطیت نوشته و از سوی دیگر شاید اولین متنی است که به فلاسفه غربی نظیر کانت، لایب نیتز و... توجه کرده، از نظر تاریخ فلسفه و سیر تحولات فلسفه اسلامی حایز اهمیت است.
«بدائع الحکم» به سال 1307ق، تألیف و هفت سال بعد برای اولین بار منتشر شده است. تصحیح این اثر را آقایان محمدجواد ساروی و رسول فتحی مجد به سامان رسانده اند.
کتاب حاضر از مقدمه مصححان و مقدمه نویسنده و متن اصلی تشکیل شده است.
نویسنده، مقدمه کتابش را این گونه زیبا آغاز کرده است: خدایی را ستایش کنیم و پرستش، که هستی و بودش را آلایش نیستی و نابودی نیست؛ پس یکتا و بی همتا و زنده و دانا و بینا و شنوا و گویاست. بایسته گوهر پاکش را وابستگی و پیوستگی و آمیختگی، شایسته و بجا نیست و پاکیزه بودش را، تیرگی و افسردگی و کشیدگی و اندازه و جای و سوی و روزگار و پذیرش، روا، نه؛ که دریای شاداب هستی اش را نه کرانه بود و نه پایاب... .
درباره روش و محتوای این اثر چند نکته گفتنی است:

wikinoor: فارسی که در آن به نحوی اشاره ای به فلسفه های جدید غربی شده است، کتاب معروف بدایع الحکم، اثر ملاعلی مدرس زنوزی است.
یکی از منابع بالنسبه قدیمی فارسی که در آن به نحوی اشاره ای به فلسفه های جدید غربی شده است، کتاب معروف بدایع الحکم، اثر ملاعلی مدرس زنوزی است (تاریخ تحریر ۱۳۰۷، تاریخ چاپ ۱۳۱۴ هـ. ق) همین اشاره های مختصر چندتن از محققان معاصر را که به متن اصلی کتاب مراجعه نکرده اند، به اشتباه انداخته است و به غلط چنین پنداشته اند که ملاعلی زنوزی کاملاً از فلسفه های جدید مطلع و آگاه بوده است. نظر به اینکه آغاز آشنایی ایرانیان با فلسفه های جدید غربی و چگونگی و کیفیت آن مساله ای حائز اهمیت است و باید از روی دقت مورد بررسی واقع شود، نگارنده در این زمینه مطالعه ای دارد که آن چنین است:ملاعلی فرزند عبدالله زنوزی که اصلاً آذربایجانی بوده از مشاهیر حکمای اوائل قرن اخیر هجری است که در مدرسه سپهسالار قدیم تهران با روش استدلالی خاص خود و تبحر فوق العاده اش به تدریس کلام و حکمت و ریاضیات می پرداخته و به همین جهت به مدرس و استادالاساتید شهرت یافته است و به علت مکارم اخلاقی و معنوی او را حکیم الهی نیز نامیده اند، وفاتش در ذی القعده سال ۱۳۰۷ در تهران اتفاق افتاده است.
زنوزی در زبان کنت دوگوبینو
کنت دوگوبینو فرانسوی که بین سال های ۱۸۶۱- ۱۸۶۴ م. با او آشنایی پیدا کرده است، در کتاب معروف خود، دین و فلسفه در آسیای مرکزی از او نام می برد و به عینه چنین می نویسد:
Les religions et philosophies dans L'Asie Central، Paris، ۱۹۲۷. pp. ۸۵-۸۶.
اثری که در این مقاله مورد نظر است، یعنی بدایع الحکم در آخرین سال عمر استاد تالیف شده است و در واقع مجموع بحث های فلسفی است که در پاسخ سؤالات شاهزاده بدیع الملک میرزا بیان فرموده است.بی مناسبت نیست قبل از طرح پرسش های شاهزاده و جواب های مرحوم ملاعلی اطلاعاتی، هرچند مختصر، درباره شاهزاده مذکور به دست دهیم:بدیع الملک میرزا پسر امام قلی (منوچهر میرزا) عمادالدوله پسر محمدعلی میرزا ملقب به دولتشاه پسر فتحعلی شاه قاجار بوه است- این شاهزادگان که بیشتر مقیم کرمانشاهان بوده اند، در دوره ی قاجار مشاغل مهمی، از قبیل حکومت ایالات مختلف ایران را داشته اند.مثلاً بدیع الملک میرزا، شاهزاده مورد بحث، که او را حشمت السلطنه نیز می نامیدند و در سال ۱۳۰۴ هـ. ق به طور رسمی ملقب به عمادالدوله (ثانی) شده است،
ن. ک. روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه، ص۴۷۲، به اهتمام ایرج افشار، تهران، مؤسسه امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۴۵، چاپ دوم ۱۳۵۰.
...

wikifeqh: بدائع _الحکم

دانشنامه آزاد فارسی

دانشنامه اسلامی