[ویکی فقه] بحرالفوائد فی شرح الفرائد (کتاب). کتاب بحر الفوائد فی شرح الفرائد، تالیف میرزا محمد حسن آشتیانی تهرانی از بزرگان فقه و از مراجع زمان خود می باشد. (۱۲۴۸- ۱۳۱۹ هجری قمری)
کتاب، شرح فرائد الاصول (معروف به رسائل) شیخ مرتضی انصاری است.میرزا محمدحسن آشتیانی از مبرزترین شاگردان شیخ انصاری است و تقریرات او گسترده ترین و مفصل ترین تقریرات درس شیخ می باشد.این مجموعه اصولی که در هشت جلد تدوین شده است و تحقیق آن توسط «لجنة احیاء التراث العربی»، تحت اشراف سید رضا، فرزند علامه سید جعفر مرتضی عاملی صورت گرفته است، شرحی غیر مزجی است؛ بدین صورت که شارح، در هر مبحث، نخست، قسمت کوتاهی از عبارت کتاب «فرائد» را ذکر می کند، آن گاه در ذیل آن، مفصلا به شرح و بررسی مطالب مطرح شده در آن فقره، می پردازد.رئوس کلی مباحث و ترتیب آنها، همان گونه است که در کتاب «فرائد» آمده و در کتاب شناسی مربوطه ذکر شده است.عناوین و تعداد مباحث هر یک از مجلدات این شرح در این طبع جدید، با طبعی که ویرایش سوم شده است، متفاوت است.جلد اول، مشتمل بر شرح مقصد اول (قطع) و بخشی از مقصد دوم و جلد دوم و سوم، مشتمل بر شرح بخشی دیگر از مقصد دوم و جلد چهارم، مشتمل بر شرح تتمه مقصد دوم و بخشی از مقصد سوم و جلد پنجم و ششم و هفتم، مشتمل بر شرح بخش هایی دیگر از مقصد سوم و جلد هشتم، مشتمل بر شرح تتمه مقصد سوم و خاتمه می باشد.
نمونه ای از کار شارح
و تسمی بالاصول العملیة و هی منحصرة فی اربعة.فالمراد بالاصل العملی، کل حکم تقرر فی الشریعة للمشکوک، فهو مقابل الدلیل و هو ما انیط اعتباره بالکشف العلمی او الظنی و لو من حیث النوع و یطلق علی الثانی، الامارة ایضا و قد یختص الدلیل بالکاشف عن الحکم و الامارة بالکاشف عن موضوعه ظنا و توصیفه بالعملی و اضافته الیه، انما هو من حیث ان اعماله فی مقام عدم وجدان الواقع بمقتضی الادلة و الامارات القائمة علیه؛ فانقدح من هذا ان کل حکم ثبت فی الشریعة لغیر العالم، لا من حیث وجود ما یکشف عن الواقع، بل من حیث عدم علمه به، یسمی اصلا... (قواعدی که وظیفه عملی مکلف را در صورت شک و دست رسی نداشتن به واقع روشن می سازند)، اصول عملیه خوانده می شوند و منحصر در چهارتا هستند.پس مقصود از اصل عملی، هر حکمی است که در شریعت برای شیء مشکوک مقرر شده است، پس در مقابل دلیل است و آن چیزی است که ارزشش بسته به کشف علمی یا ظنی اش است، گر چه این کاشفیت ، از جهت نوع آن چیز باشد. دلیل را اماره نیز می خوانند، البته گاهی دلیل، به کاشف از حکم و اماره ، به کاشف ظنی از موضوع حکم اختصاص می یابد. توصیف «اصل»، به قید «عملی» و اضافه کردن به آن، از آن جهت است که اعمال و به کار گرفتن آن، تنها در مقام نیافتن واقع با ادله و امارات قائم بر آن، صورت می گیرد؛ پس روشن شد که هر حکمی که در شریعت برای غیر عالم، آن هم نه از جهت موجود نبودن چیزی که کاشف از واقع باشد، بلکه از جهت عدم علم وی به آن، ثابت باشد، اصل نامیده می شود...
تاریخ تالیف
میرزای آشتیانی این کتاب را در نجف اشرف تالیف نموده است، ولی هنگام تدریس در تهران آن را پاکنویس و منقح کرده است.
ساختار و گزارش محتوا
...
کتاب، شرح فرائد الاصول (معروف به رسائل) شیخ مرتضی انصاری است.میرزا محمدحسن آشتیانی از مبرزترین شاگردان شیخ انصاری است و تقریرات او گسترده ترین و مفصل ترین تقریرات درس شیخ می باشد.این مجموعه اصولی که در هشت جلد تدوین شده است و تحقیق آن توسط «لجنة احیاء التراث العربی»، تحت اشراف سید رضا، فرزند علامه سید جعفر مرتضی عاملی صورت گرفته است، شرحی غیر مزجی است؛ بدین صورت که شارح، در هر مبحث، نخست، قسمت کوتاهی از عبارت کتاب «فرائد» را ذکر می کند، آن گاه در ذیل آن، مفصلا به شرح و بررسی مطالب مطرح شده در آن فقره، می پردازد.رئوس کلی مباحث و ترتیب آنها، همان گونه است که در کتاب «فرائد» آمده و در کتاب شناسی مربوطه ذکر شده است.عناوین و تعداد مباحث هر یک از مجلدات این شرح در این طبع جدید، با طبعی که ویرایش سوم شده است، متفاوت است.جلد اول، مشتمل بر شرح مقصد اول (قطع) و بخشی از مقصد دوم و جلد دوم و سوم، مشتمل بر شرح بخشی دیگر از مقصد دوم و جلد چهارم، مشتمل بر شرح تتمه مقصد دوم و بخشی از مقصد سوم و جلد پنجم و ششم و هفتم، مشتمل بر شرح بخش هایی دیگر از مقصد سوم و جلد هشتم، مشتمل بر شرح تتمه مقصد سوم و خاتمه می باشد.
نمونه ای از کار شارح
و تسمی بالاصول العملیة و هی منحصرة فی اربعة.فالمراد بالاصل العملی، کل حکم تقرر فی الشریعة للمشکوک، فهو مقابل الدلیل و هو ما انیط اعتباره بالکشف العلمی او الظنی و لو من حیث النوع و یطلق علی الثانی، الامارة ایضا و قد یختص الدلیل بالکاشف عن الحکم و الامارة بالکاشف عن موضوعه ظنا و توصیفه بالعملی و اضافته الیه، انما هو من حیث ان اعماله فی مقام عدم وجدان الواقع بمقتضی الادلة و الامارات القائمة علیه؛ فانقدح من هذا ان کل حکم ثبت فی الشریعة لغیر العالم، لا من حیث وجود ما یکشف عن الواقع، بل من حیث عدم علمه به، یسمی اصلا... (قواعدی که وظیفه عملی مکلف را در صورت شک و دست رسی نداشتن به واقع روشن می سازند)، اصول عملیه خوانده می شوند و منحصر در چهارتا هستند.پس مقصود از اصل عملی، هر حکمی است که در شریعت برای شیء مشکوک مقرر شده است، پس در مقابل دلیل است و آن چیزی است که ارزشش بسته به کشف علمی یا ظنی اش است، گر چه این کاشفیت ، از جهت نوع آن چیز باشد. دلیل را اماره نیز می خوانند، البته گاهی دلیل، به کاشف از حکم و اماره ، به کاشف ظنی از موضوع حکم اختصاص می یابد. توصیف «اصل»، به قید «عملی» و اضافه کردن به آن، از آن جهت است که اعمال و به کار گرفتن آن، تنها در مقام نیافتن واقع با ادله و امارات قائم بر آن، صورت می گیرد؛ پس روشن شد که هر حکمی که در شریعت برای غیر عالم، آن هم نه از جهت موجود نبودن چیزی که کاشف از واقع باشد، بلکه از جهت عدم علم وی به آن، ثابت باشد، اصل نامیده می شود...
تاریخ تالیف
میرزای آشتیانی این کتاب را در نجف اشرف تالیف نموده است، ولی هنگام تدریس در تهران آن را پاکنویس و منقح کرده است.
ساختار و گزارش محتوا
...
wikifeqh: قطع و بخشی از مباحث ظن (از آغاز تا آخر بحث حجیت قول لغوی) است.
جلد دوم، شامل بخشی دیگر از مباحث ظن (تمام مباحث مربوط به اجماع منقول و شهرت فتوائیه و خبر واحد و بخشی از مباحث مربوط به حجیت ظن مطلق) است.
جلد دوم، شامل بخشی دیگر از مباحث ظن (تمام مباحث مربوط به اجماع منقول و شهرت فتوائیه و خبر واحد و بخشی از مباحث مربوط به حجیت ظن مطلق) است.
wikinoor: بحر_الفوائد_فی_شرح_الفرائد_(ویرایش_سوم)