[ویکی نور] بدایع الوقایع اثر زین الدین واصفی، یکی از کتاب های استثنایی برای شناخت آداب و رسوم و فرهنگ مردم هرات و در واقع مربوط به تاریخ این شهر در اواخر دوره تیموریان و آغاز دوره
صفویه (سده های 9 و 10) است که (حدود سال های 51 و 52) به فارسی منتشر شد.
کتاب، فصل بندی خاصی ندارد، مطالب آن ذیل 41 گفتار یا فصل آمده است. هر گفتار مستقل است مگر چند فصل، از جمله فصول مربوط به احوال امیر علیشیرنوایی، که در آنها فصل های نخستین این اثر، به مهاجرت واصفی از هرات به ماوراءالنهر در 918 ه.ق و چگونگی ورود او به محافل ادبی سمرقند و بخارا مربوط است و در حقیقت حسب حال خود اوست.
بخش های دیگر گه عمدتا در جلد دوم کتاب جای دارد، بیشتر متضمن مباحث ادبی، یادداشت های گوناگون و مشروح مذاکرات شفاهی مجالس ادبی خطه هرات و ماوراءالنهر با عنایت به گوشه هایی از احوال نویسنده است.
جلد دوم، شامل گفتارهای بیستم تا چهل و ششم است. که بیشتر حاوی حکایات و داستان ها و مطالبی در حاشیه تاریخ آن دوره و کلا اطلاعات جنبی است.
زین الدین محمود واصفی در جای جای کتاب دو جلدی بدایع الوقایع از امیر علیشیرنوایی وزیر نامور
خراسان یاد کرده است که هم گوشه هایی از زندگانی و احوال او را نشان می دهد و هم نمونه ای از یک شخصیت والا مقام فرهنگی سد نهم هجری خراسان و به ویژه هرات را توصیف می نماید.
wikinoor:
سده نهم هجری خراسان و به ویژه هرات را توصیف می نماید. نثری بی همتا به ویژه از نظرگاه نثری عامیانه، ولی محکم و اغلب بی تکلف، محصول قریحه نویسنده ای که به جزئیات حوادث و روانشناسی آدم ها، به طور غریزی حساس است. واصفی در هرات عهد تیموریان زندگی می کرده است، شهری سرشار از هنر و زیبایی که در پرتو سیاست فرزندان تیمور سال های متوالی در امن و آسایش زیسته است؛ شهری که به گزارش های کتاب اجتماعات آن از مجالس علما تا انجمن های هنرمندان و محله های خاص عیش و نوش و توصیف معرکه گیران و کشتی گیران و قلندران تصویری از یک
جامعه مدنی پانصد سال پیش را ترسیم می کند. این دوره امن و آسایش در سال ۹۱۳ هجری با حمله ازبکان و سقوط خاندان تیموری هرات به پایان می رسد. در شرح وقایع سه سال اشغال ازبکان قلم واصفی با توصیف رندانه اش، از برخورد بیابانگردان با تمدن شهری، حوادثی تماشایی و رنگین را نثار خوانندگان می کند. آنگاه شاه اسماعیل صفوی که تا آن
زمان به ملاحظه دوستی با تیموریان به جانب شرق نگاه نمی کرد، سپاه قزلباش را به درون مرزهای خراسان بزرگ پیش می راند. شیبک خان مقتول و ازبکان متواری می شوند، اما تعصب شاه اسماعیل فاجعه دیگری در هرات و شهرهای اطراف آن پدید می آورد. واصفی که تا آن هنگام در نیمه اختفا به سر می برد، این بار پس از مدتی آوارگی در شهرهای خراسان به امیر بخارا پناه می برد و آنجاست که این کتاب خواندنی را تالیف می کند.
ارزش و اعتبار کتاب
«بدایع الوقایع»، مشحون از صحنه هایی است که در هیچ تالیف قدیمی نظیر آن را نمی بینیم، یعنی در کنار نگارش خطی تاریخ یک سلسله قصه و داستان از اوضاع اجتماعی دورانی پرفراز و نشیب روایت می کند که به خاطر قلم بی تکلف و در عین حال بی ملاحظه او، در میان کتاب های منثور قدیم ما بی نظیر است؛ یک جا در واقعه مربوط به شاعر معروف عصر
عبدالرحمان جامی ، تک چهره ای از این مرد محبوب سرزمین های اسلامی به دست می دهد که مشابه آن را از هیچ هنرمند قدیمی خود سراغ نداریم؛ جایی دیگر، زین الدین محمود نویسنده، خویشاوندی دارد به اسم غیاث الدین محمد، مردی باذوق و فرهیخته، اما در عین حال ماجراجو و بی باک، که هنگام فرار به همراه نویسنده حوادث تلخ و شیرینی پدید می آورد، سرشار از خطر کردن هایی در آن واحد اضطراب انگیز و طنزآمیز، که برخی از صحنه های آن مثلا قضیه داروغه
سبزوار ما را به یاد یک مارک تواین می اندازد که در حال نگارش «دکامرون» باشد. واصفی رئالیست است و با سبکی عینی می نویسد، آثاری خوش ساخت و امروزی پسند که خوانندگان ما به خصوص نویسندگان جست وجوگر را در لذت عمیقی شریک می کند.
اسنتاد به بدایع الوقایع
...
