سه گانی

سه گانی در ادبیات فارسی، یک قالب شعری است که از سه مصرع یا سه سطر تشکیل می شود و طرح های قافیهٔ گوناگونی دارد و در پایان آن، ضربهٔ ذهنی می خورد. این قالب با فرم بیرونی - کلی «کوتاه» و «سه لَختی» و فرم درونی - کلی «بسته» و «کوبشی» پدید می آید.
فولادی، علیرضا؛ مبانی سه گانی، ۱۳۹۱.
فولادی، علیرضا؛ بوطیقای سه گانی، ۱۳۹۳.
بهرامیان تشنه، روح الله؛ سه گانی با استخوان کلاسیک و جان مدرن، ماندگار؛ روزنامهٔ صبح افغانستان، سال دوم، شمارهٔ چهارصدونودوششم، یکشنبه ۳ بهمن/دلو ۱۳۸۹–۲۳ جنوری ۲۰۱۱، ص ۵.
ژیان، مژده؛ سه گانی اتفاقی پدید نیامد؛ گفتگو با دکتر علیرضا فولادی، ماهنامهٔ سارای، شمارهٔ ۳، تیرماه ۱۳۹۳، ص ۵۲–۵۴.
محمدجانی، صدیقه (نسیم)؛ روزنه ای به باغ نور؛ جستاری محتوایی در سه گانی های دکتر علیرضا فولادی، دوهفته نامهٔ صبح اندیشه، سال دوم، شمارهٔ سی وپنجم، شنبه ۱ شهریور ۱۳۹۳، ص ۸.
فولادی، علیرضا؛ اسید هم کمانه می کند؛ نقدی بر گفتگوی سیروس نوذری در بارهٔ شعر کوتاه؛ دوهفته نامهٔ صبح اندیشه، سال دوم، شمارهٔ چهل وچهارم، شنبه ۱۰ آبان ۱۳۹۳، ص ۱۰
کرمی، حجت الله؛ از سه گانی تا مینی مالیسم ایرانی؛ گفتگو با دکتر علیرضا فولادی، ابتکار؛ روزنامهٔ صبح ایران، سه شنبه ۲۷ اسفندماه ۱۳۹۳، شمارهٔ ۲۸۳۰، ص ۱۲.
ابراهیمی، فرشید؛ سه گانی در دهکدهٔ جهانی؛ گفتگوی چالشی فرشید ابراهیمی با علیرضا فولادی، دوشنبه ۲۰ بهمن ۱۳۹۳
نوزعیم، محسن؛ سه گانی و اعتدال گرایی ادبی، دوهفته نامهٔ صبح اندیشه، سال سوم، شمارهٔ پنجاه و دوم، شنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۴، ص ۵.
فولادی، علیرضا؛ بوطیقای سه گانی و مسائل آن، چاپ اول، اصفهان، نشر گفتمان اندیشهٔ معاصر، ۱۳۹۴.
فولادی، علیرضا؛ زیر چترم باران (مجموعهٔ 111 سه گانی)، چاپ اول، اصفهان، نشر گفتمان اندیشهٔ معاصر، ۱۳۹۴.
فولادی، علیرضا و سعادت، اعظم؛ صدای تازه (گلچین سه گانی های کلاسیک و نیمایی)، چاپ اول، اصفهان، نشر گفتمان اندیشهٔ معاصر، ۱۳۹۴.
سعیدی، محمدشریف؛ جای باران خالی (مجموعهٔ 111 سه گانی)، چاپ اول، اصفهان، نشر گفتمان اندیشهٔ معاصر، ۱۳۹۴.
باقری، بهادر؛ عشق انگار اختراع من است (مجموعهٔ 111 سه گانی بهادر باقری)، چاپ اول، اصفهان، نشر گفتمان اندیشهٔ معاصر، ۱۳۹۴.
حسین زاده برجویی، بابک؛ تو را با ماه می سنجم (مجموعهٔ 111 سه گانی)، چاپ اول، اصفهان، نشر گفتمان اندیشهٔ معاصر، ۱۳۹۴.
محمدجانی، نسیم؛ کی آفتابی می شوی باران (مجموعهٔ سه گانی)، چاپ اول، اندیمشک، نشر اریترین، ۱۳۹۵.
از میان ویژگیهای بنیادین سه گانی، دو ویژگی «کوتاه» بودن و «سه لَختی» بودن، به ترتیب، کمّیت هندسی و عددی سه گانی را می سازند و با یکدیگر، بنیاد «فرم مکانیک» آن را تشکیل می دهند؛ همچنین دو ویژگی «بسته» بودن و «کوبشی» بودن، به ترتیب، کیفیت هارمونیک و ریتمیک سه گانی را می سازند و با هم، بنیاد «فرم ارگانیک» آن را تشکیل می دهند. در یک سه گانی، وجود همهٔ این چهار ویژگی به طور همزمان، ضرورت دارد و این بدان معناست که تنها وجود ویژگی «سه لَختی» بودن، سه گانی پدیدنمی آورد.«سه لختی» یعنی سه مصرعی (برای سه گانی کلاسیک و نیمایی) یا سه سطری (برای سه گانی سپید)، «بسته» یعنی تمام شده و «کوبشی» یعنی دارای ضریهٔ ذهنی قانع کنندهٔ پایانی.
سه گانی در سه شاخهٔ کلاسیک، نیمایی و سپید سروده می شود و این امر، در کنار امکان کاربرد طرح های قافیهٔ گوناگون و همچنین امکان کاربرد وزن دلخواه، برای شاعر آزادی عمل مطلوبی به بار می آورد.
فرمها بیرونی- جزئی سه گانی کلاسیک عبارتند از: