بدایع الزهور فی وقایع الدهور

بَدایعُ الزُّهور فی وقایِعِ الدُّهور
کتابی عربی در تاریخ مصر، نوشتۀ ابوالبرکات محمد بن احمد ناصری مشهور به ابن ایاس (۸۵۲ ـ ۹۲۸/۹۳۰ق). این کتاب ، تاریخ مصر را از روزگاران کهن تا سال های درگذشت مؤلف دربر دارد. قسمت مهم و مبسوط آن ، دربرگیرندۀ رویدادهای روزگار مؤلف یا دورۀ نزدیک به اوست و در بیشتر موارد خود شاهد آن رویدادها بوده یا از آن ها اطلاع صحیحی داشته است . ابن ایاس اسلوب لغویِ خاصی داشت ، و به صحت مطلب اهمیت می داد و امانت علمی را در نقل رخدادها و اخبار رعایت می کرد و از اطناب می پرهیخت. ابن ایاس در کتابش احوال سلاطین مصر، احوال رجال دولت و ارباب امور، تأسیس و افتتاح بناها، وفیات اعیان ، کاهش و افزایش آب رود نیل ، بروز بلاهای طبیعی و بیماری های خطرناک را ذکر کرده است . بدایع الزهور، به ویژه در زمینۀ تاریخ قرن ۹ و اوایل ۱۰ق و تصرف مصر به دست عثمانیان ، منبع مهمی است .

[ویکی نور] بدائع الزهور فی وقائع الدهور (چاپ جدید قاهره). «بدایع الزهور فی وقایع الدهور»، نوشته محمد بن احمد بن ایاس حنفی مصری معروف به ابوالبرکات ناصری (متوفی پس از 928ق) مهم ترین اثر نویسنده است که در شش مجلد تاریخ مصر را از روزگاران کهن تا سالهای نزدیک درگذشت مؤلف دربردارد. بدایع الزهور به ویژه درباره تاریخ سده نهم و اوایل قرن دهم و تصرف مصر به دست عثمانیان، مأخذ ارزنده ای است.
کتاب به شیوه سال شمار تدوین شده و، به سبب اشتمال بر تاریخ دولت ممالیک و مصر و اولین سالهای حکومت عثمانیان در آن سرزمین، اولین اثری است که وقایع روز به روز این سالها را، که مولف ناظر بخشی از آنها بوده، گزارش کرده است.
کتاب علاوه بر تاریخ سیاسی مصر، حاوی اطلاعات جالب دیگری درباره جغرافیا و تشکیلات نظامی، اداری و مالی، فرهنگی و ادبی، هنری، آداب و رسوم عامه و سایر جنبه های زندگی اجتماعی و دینی مصریان، از دولت فراعنه و قبطیان تا والیان عصر خلفای اسلام و سپس طولونیان و اخشیدیان و فاطمیان و ایوبیان و ممالیک و آغاز کار دولت عثمانی.
در این کتاب از آثار مورخان بسیاری بهره جسته و از 73 تن از آنان، در بخش چهارم کتاب، یاد کرده است. وی در مطاوی کتاب، کوشیده است روایات تاریخی درست را از نادرست بازشناسد و نقل کند.
از نظر تنوع اخبار و روایات، کتاب بدایع الزهور نسبت به سایر منابع عصر ممالیک، امتیاز خاصی دارد. این کتاب همانند روزنامه های امروزی تقریباً از همه جا و همه کس و همه چیز -اگرچه به اختصار- سخن گفته و کمتر حادثه اجتماعی وجود دارد که مطلبی درباره آن ننوشته باشد. از اخبار خاص بدایع الزهور، اشاره به موروثی بودن برخی مناصب دولتی در میان خانواده های خاص است.