wikinoor: ترجمه آن به فارسی به وسیله آقای مهدی محبتی صورت گرفته و ویرایش آقای روح بخشان به روانی و سادگی و بلاغت آن کمک کرده است و آن یکی از قدیمی ترین آثار صوفیان است که به دست ما رسیده است.
کتاب، بعد از پیشگفتار کوتاه ناشر با دو مقدمه آغاز می شود: یکی، از مترجم که دارای دو باب به شرح زیر است:
دیگری، از نیکلسون است که درباره تحقیقات خود در زمینه تصوف از منابع اولیه (8 کتاب را نام برده است) و مشایخ ابونصر سراج و سفرهای متعدد او به نقاط گوناگون ممالک اسلامی و اینکه این کتاب از نظر بینش اصالتی ندارد و دنباله رو پیشینیان است و اینکه او متدین متعصب پایبند به سنن شریف است، سخن می گوید و شرح می دهد که سراج حتی شطحیات صوفیان را به صورت شرعی تأویل می کند، سپس با اشاره به ریشه لغوی صوفی و بحثی درباره فناء فی الله و رابطه آن با توحید، به سراغ منابع سراج می رود و 9 کتاب را از مآخذ او می داند و سپس نام 40 صوفی غیر مشهور را که در «اللمع» آمده است برمی شمارد و در آخر، فهرستی از صوفیان صاحب نام را از ابتدا تا زمان سراج می آورد که شاید منظورش این است که گفتار آنان در «اللمع» به نحوی منعکس است و در آخر می نویسد که در کتاب «اللمع» نام 200 صوفی آمده است که اغلب آنان ناشناسند.
اصل کتاب به 14 بخش تقسیم شده که هر بخش، به نام کتاب موسوم گردیده است و هر کتاب، به ابوابی منقسم شده است.
فهرست های پایانی کتاب، شامل آیات و عبارات عربی، اصطلاحات، اسامی خاص، اصناف مردمان، مکان ها، خوردنی ها، جانوران، نقود و کتاب ها می باشد.
wikinoor:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم معرفی کند و لذا سرتاسر این اثر، مستند به آیات قرآن کریم و احادیث است؛ به طوری که شاید مجموع آیات مکرر استفاده شده در متن کتاب، به اندازه مجموع آیات قرآن باشد.
ساختار کتاب
این اثر اصیل و معتبر عرفانی که بسیار مفید و جالب و منسجم و منظم است، به چهارده بخش اصلی تحت عنوان «کتاب» تقسیم شده و هر کتاب، حاوی چند باب است و در مجموع، شامل ۱۶۲ باب می شود.
گزارش محتوا
گزارش تفصیلی یکایک باب های کتاب نیازمند مجالی وسیع تر است و لذا در این جا گزیده ای از مهم ترین مطالب هر بخش، به ترتیب مورد بحث، به صورت اجمالی گزارش می شود: ۱. مقدمات (شامل هجده باب): در این جا، معنا و ماهیت تصوف و ویژگی های آن بیان شده است. در نظر ابو نصر، دانشمندان حقیقی، عدل محور و وارثان پیامبرانند و آنان سه گروهند:
محدثان ، فقیهان و صوفیان. به همین ترتیب هر چند علوم فراوان است، ولی علم دین سه تاست: علم قرآن، علم سنت و علم حقایق ایمان و صوفیان حقیقی، دانشمندانی هستند که علم حقایق ایمان دارند. ۲. احوال و مقامات (شامل نوزده باب): به نظر می رسد که «اللمع»، قدیمی ترین اثری است که منازل عرفانی را در هفت مقام (
توبه ،
ورع ،
زهد ،
فقر ،
صبر ،
توکل و رضا) و ده حال (مراقبه، قرب، محبت، خوف، رجا، شوق، انس، اطمینان، مشاهده و
یقین ) بیان و به صورت منظم طبقه بندی کرده است. ۳. در باره برداشت های صوفیان از قرآن و پیروی از آن (شامل نه باب): در این بخش، چگونگی فهم قرآن به وسیله اهل دل و سابقان و مقربان و ابرار و هم آهنگی تصوف با قرآن، مطرح شده است. ۴. اسوه بودن
پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم و اقتدا به او (شامل چهار باب): در این بخش، چگونگی پیروی مشایخ از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم و روایات نبوی در مورد تساهل در مباحات آمده است. ۵. مستنبطات (شامل پنج باب): در این بخش، روش صوفیان در موضوع دریافت درست قرآن و
حدیث و استنباطهای آنان در باره فضیلت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم بر همگان و تفسیر روایات نبوی مطرح است. ۶. صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم (شامل هفت باب): ویژگی و صفات و کلمات گروهی از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم و به خصوص خلفای چهارگانه (ابو بکر، عمر، عثمان و علی علیه السّلام ) و تاثیرگذاری آنان در صوفیان آمده است تا تذکری برای پیمودن منازل سیر و سلوک باشد. ۷. آداب صوفیان (شامل بیست و شش باب): در این بخش، آداب و رسوم متصوفه از چگونگی
وضو و
طهارت و نماز و
زکات و
صدقه گرفته تا دوستی و معاشرت و عیادت و... به صورت مفصل بیان شده است. ۸. در باره مسائل و اختلاف سخنان اهل تصوف در پاسخ های آنان (شامل دوازده باب): در این بخش، مجموعه ای از پاسخ های صوفیان در مورد مسائل اختلافی، مثل روح، فقر، فنا، بقا، ذکر و... مطرح است. ۹. مکاتبات، خطبه ها، اشعار، دعاها و رسائل صوفیان (شامل پنج باب): در این بخش، نامه ها، ادعیه، وصیت نامه ها و اشعاری از صوفیانی همانند ابو علی رودباری، ذو النون مصری، جنید و شبلی ذکر شده است. ۱۰. سماع (شامل دوازده باب): در این بخش، معنا و انواع سماع و طبقات شنوندگان آن و نیز حالات کاملان در هنگام سماع و... مطرح است. ۱۱. وجد (شامل شش باب): در این بخش، ماهیت وجد و صفات اهل وجد، مطرح و مطالبی نیز از کتاب «وجد» نوشته ابو سعید بن اعرابی نقل شده است. ۱۲. اثبات نشانه ها و کرامات صوفیان (شامل شش باب): در این بخش، معنای آیات و کرامات و تفاوت اولیای خدا با
پیامبران علیه السّلام و روش اثبات کرامات اولیاء و... آمده است. ۱۳. در بیان مشکلات (شامل دو باب): در این بخش، بیش از صد و پنجاه مورد از اصطلاحات دشوار رایج در بین صوفیان، مانند سر، قبض، بسط، سکر، صحو، شرب، فنا، بقا و... معنا شده است. ۱۴. در تفسیر شطحیات و سخنانی که ظاهرشان غلط و ناروا به نظر می آید، ولی در باطن صحیح و رواست (شامل سی و دو باب): در این بخش، افزون بر تعریف معنای شطح و تفسیر برخی از شطحیات بایزید بسطامی و شبلی و ابو حسین نوری و دفاع از آن، انتقادات متعدد ابو نصر سراج طوسی بر اشتباهات نظری و عملی برخی صوفیان در زمینه عزلت، ولایت،
اباحه ، فنای بشری و... به تفصیل تحت عنوان «فی ذکر من غلط من المترسمین بالتصوف» (غلطهای صوفی نمایان) بیان شده است. «اللمع»، به لحاظ قدمت تالیف، به ویژه در زبان عربی، جامعیت مطالب،
نثر متین و سنجیده، رعایت اعتدال، تلفیق بین استدلال و
استنباط ، کوشش برای مطابقت طریقت با شریعت و استناد و استدلال به قرآن و حدیث و اصالت اندیشه ها و نقل قول ها، جزو تاثیرگذارترین میراث علمی صوفیانه از زمان انتشار تا کنون است. تاثیر لفظی و معنوی کتاب بر ادبیات عرفانی
زبان فارسی و آثاری مانند «کشف المحجوب» هجویری و «بوستان» و «گلستان» سعدی و... بس عمیق و گسترده است. غزالی یکی از مهم ترین جلوه گاه های این اثرگذاری است، زیرا بسیاری از منابع اندیشه هایش را از کتاب «اللمع» برگرفته و سخت تحت تاثیر اوست.
وضعیت کتاب
...
