المخصص

wikijoo: المخصص

wikinoor: ادیب ، لغوی و نحوی قرن پنجم هجری در موضوع لغت عرب است. ابن سیده در این کتاب سخت تحت تاثیر «الغریب المصنف» قاسم بن سلام هروی بوده، چنانکه تقریبا تمامی مطالب آن را در این کتاب آورده است. مآخذ این اثر نیز همان مآخذ المحکم است، با این تفاوت که مولف در بیشتر موارد نام مآخذ و نویسندگان آنها را ذکر کرده است.
المخصص لغت نامه ای ۱۷ جلدی است که ترتیب واژه های آن برحسب موضوعات و معانی است و کتاب حاوی موضوعات مختلفی می باشد. وی در نامگذاری، از واژه «سفر» بجای «جلد» استفاده کرده است، مثلا بجای جلد اول، سفر اول استفاده می کند. مولف در هر سفر ، یک یا چند موضوع کلی با نام کتاب که همان عنوان اصلی است، ذکر می کند و ذیل هر کتاب به ترجمه لغاتی می پردازد که با نام کتاب از حیث موضوع مشترک می باشند.
گزارش محتوا
کتاب از گسترده ترین معاجمی است که بر اساس معنای کلمات و به صورت موضوعی تدوین شده است. مولف اولین موضوعی که در کتاب خود بعد از مقدمه اش ذکر می کند انسان است و سعی کرده در ترتیب موضوعات و به تبع آن ترتیب بابها، یک سیر منطقی را رعایت کند. مولف در ذیل هر موضوع چند باب ذکر می کند مثلا در ذیل موضوع «خلق انسان» بابی بنام «الحمل و الولادة» است که کلمات آن بر اساس اولین روزهای انعقاد نطفه تا ایام بزرگسالی مرتب کرده و شرح داده است. سپس باب اسماء ما یخرج مع الولد (اسامی آنچه که همراه تولد خارج می شود) ذکر می کند. در ادامه بابی را به شیر و اقسام آن و غذا و اقسام آن و تربیت و شیوه آن و... اختصاص داده است. این شیوه مولف در تمام هفده سفر تکرار شده است. نویسنده در شرح کلمات سعی کرده که فرقهای موجود بین کلمات مترادف و هم معنا را توضیح دهد؛ برای این کار از شواهد مختلف و اقوال علمای گذشته بسیار بهره جسته است. در پایان توجه به این نکته لازم است که با توجه به عدم ترتیب الفبایی در این کتاب و پیش گرفتن روشی نو در ترتیب کلمات (تنظیم بر اساس معانی لغات و موضوع آنها) یافتن لغات مورد نظر کمی مشکل است.
وضعیت کتاب
بعضی از بخش های کتاب در نسخه اصلی سفید است که در پاورقی به آن اشاره شده است. توضیحاتی نیز درباره بعضی عبارات و اشعار بیان شده است.
منبع
...