کیخا

طایفه کیخا در منطقه سیستان، یکی از طوایف سیستان و بلوچستان ایران به شمار می آید و به مفهوم «کی خواه» تعبیر می شود و دارای هفت تیره می باشد. توجه شود نسب کیخا با نسب کهخا متفاوت است چرا که پیشینهٔ اکثر نسب کهخا به روستای ژاله ای که هم اکنون زیر مجموعهٔ شهر بنجار است می رسد، شاید لغت کهخا و کیخا از نظر شنوایی شباهتی به یکدیگر داشته باشد ولی معنایی بس متفاوت دارد، کلمهٔ کیخا به دو بخش "کی + خواه" بوده است، "کی " به معنای "پادشاه پادشاهان" و "خواه" به معنای "خواستن"استپس معنای کلی آن به صورت "پادشاه خواه یا پادشاه طلب " است، که پیشینهٔ آن به دوران پادشاهان پیشدادی بر می گردد مانند کیخسرو ،کیقباد و..
کیخای پلاسی
کیخای عسگری
کیخای عودی (سدکی)
کیخار چپتی
کیخای شاه بیگی
کیخای ته رودی
کیخای کندری
ولی کلمه کهخا خرد شدهٔ کلمهٔ "کدخدا" به معنی صاحب خانه، بزرگ منطقه یا فرماندار است،البته نظر دوم نیز وجود دارد و آن اینکه در منطقه سیستان فامیل کیخا را در محاوره گاهاً به صورت شکسته کخا و کهخا صدا می نمایند، توجه کنید که در لغت نامهٔ دهخدا واژهٔ کیخا را در "قوم کرد و لر" و زبان و لهجهٔ آن ها خرد شده کدخدا می داند، که به علت نبود شباهتی بین فرهنگ و زبان و حتی نبود همسایگی بین سیستان و لرستان یا سیستان و کردستان این معنی برای طایفه کیخا در سیستان قابل استناد نیست.البته بر اساس بررسی های اولیه حاکم فارس از حاکم سیستان تقاضای نیرو می نمایند که در بین این افراد آقا یا آقایان کیخا نیز بوده اند که بعداً به دلیل طولانی بودن بعد مسافت در آن دیار باقی مانده و با افرادی از ایل قشقایی ازدواج می نمایند و نسل آن ها در مرکز و غرب کشور منتشر می شود و این داستان مستندا قابل ارائه می باشد .براساس کتاب تاریخ سیستان نوشته جی پی تیت :بازماندگان اصیل سیستانی که توانستتدنسل خودراازحمله ازبک ها،تیموریان،و...نجات دهندشامل کیخا،کیانی،ارباب زهی،پهلوان وکمالی
براساس نوشته ملک شاه حسین در کتاب احیا الملوک، از کیخای پلاسی به عنوان تیره معتبر کیخا یاد شده، که در منطقه پشت منطقه زره(سیستان)سکونت اختیار کرده اند. یک سند تاریخی موجود که در سال ۱۱۵۳ هجری به رشته تحریر درآمده است محل این قریه را در جنوب اله آباد که به میرزایی مشهور بوده ذکر می کند برخی از معمرین تیره پلاسی بر این عقیده اند که فرزندان عبداله سیاه پلاس اند اما خیمه یا چادر سیاه که در اصطلاح محلی به نام پلاس مشهور است سر پناه و مسکن جماعت خاصی نبوده و نیست. وعبدا.. نیز در سرزمین حجاز می زیسته است. او مردی بادیه نشین بوده که روزی در غروب آفتاب شترش گم شده، و وی در جستجوی شترش رو به بیابان نهاده و از قضا در زیر روشنایی شفق، نور خیره کننده ای نظر او را به خود جلب می نماید. چون نزدیک می شود با گنجینه ای از جواهرات روبرو شده و دامانش را از جواهرات پر کرده و به برمی گردد. و چون روز دیگر به آنجا می رود اثری از گنج نمی بیند؛ لذا از بیم لو رفتن، با قبیله اش کوچ کرده و به سیستان می رودو در آنجاهمه جزیره و نیزار بود و او کسی را نزد کیان روانه ساخت که مرا جایی ده تا با قبیله خویش سکونت گزینم و بخاطر جا دادن دانه ای جواهر به او می دهد؛ و اکنون در قریه پلاسی، در میان شیله زابل زندگی می کنند.از طایفه مذکور فامیل های شریعی، شریفی، خزاعی، عرفانی، شاکری، قائمی، خالصی، امامی، امام جمعه، توکلی، افشاری وکاظمی پدید آمده اند؛ که مهم ترین آن کاظمی است.کاظمی ها که به عنوان مهم ترین تیره کهخا یاد می شود از نسل علی کاظم در بالاخانه سکونت دارند و در اصل کاظمی های محله کاظمی شهر زابل و حسین آباد از یک تیره می باشند که در کتاب زاد سروان سیستان شرح داده شده است
این تیره به صورت پراکنده در گوشه وکنار سیستان روزگار می گذرانند. اینان خود را وابسته به عساکر افغانی می دانند که به منطقه سیستان مهاجرت کرده اند.احیاالملوک از آنان به عنوان نقیبان و جنگجویان پشت زره(زرنج یا سیستان) یاد می نماید. ضرورت در جابجایی لشکریان نیمروزی (سیستان) که موظف به ایجاد امنیت و دفاع در مقابل مهاجمین ازبک و مغول بوده اند، ایجاب می کرده تا این جماعت رزمنده، وضعیت متحرک وسیاری داشته باشند و در سیستان اقامت نمایند.