نقیب الممالک

نقیب الممالک، در دیوان نقابت، یک لقب و منصب است که از زمان خلافت عباسی وجود داشته و در دورهٔ قاجار، هم به شکل منصب و هم به شکل لقبِ اعطایی مورد استفاده قرار می گرفته است. در دربار قاجار، سه منصب مرتبط با نقابت وجود داشته است: نقیب الممالک، نقیب الاشراف، و نقیب السادات. ریاست و نظارت بر کار نقیبان بر عهدهٔ نقیب الممالک بوده است. نقیب الممالک نام یک منصب بوده؛ به همین دلیل، وجود چندین نقیب الممالک به طور هم زمان ممکن بوده است.نبو
نقیب به معنی رئیس و سالار و مِهتر است، و نقابت به صورت شغل و لقب از زمان خلفای عباسی برای سرپرستیِ هاشمیان وجود داشته. نقیبان به کارهای اشرافِ عرب، که علویان و عباسیان بودند، رسیدگی می کردند. لقب نقیب الاشراف در دورهٔ قاجار به طور گسترده در تمام ایران استفاده می شده است.
نقیب، دستیاری داشت با عنوان «دست نقیب». وظایف نقیب و دست نقیب طبیعتاً از یکدیگر مجزا نبوده است، بلکه دست نقیب تحت نظارت و مطابق اوامر نقیب، ممکن بود همهٔ وظایف مربوط به نقیب را انجام دهد. وظایف اصلیِ نقیب به طور خلاصه عبارت بود از: نظارت بر دراویش و فعالیت هاشان، نظارت بر اصناف شهر و دریافت مالیات از آن ها و احتمالاً همچون عصر صفوی، نظارت بر تعیین سردستهٔ هر صنف (تذکرةالملوک، ۱۳۳۲، ص ۴۹–۵۰).
دیوان نقابت