نقد عقل محض

سنجش خرد ناب یا نقد عقل محض (به آلمانی: Kritik der reinen Vernunft) یا نقد اول نخستین کتاب از سه گانهٔ فلسفه انتقادی از ایمانوئل کانت است که اولین بار در سال ۱۷۸۱ چاپ شد. این کتاب مهم ترین اثر کانت است و دربارهٔ ویژگی های عقل و توان آن در شناخت متافیزیک است.
عقل محض
کانت
کانت در این کتاب به بررسی و تقسیم بندی مقولات شناخت و نیز بررسیِ محسوسات، ادراک و عقل محض پرداخته است. او در این کتاب عقل، محسوسات و ادراک، و ویژگی های عقل محض در شناخت متافیزیکی را شرح داده است.
منطق استعلایی در کتاب نقد عقل محض کانت مبحثی است که در آن قواعد ذهنی پیشینی بررسی شده است. کانت منطق استعلایی خود را به دو بخش تحلیل و دیالکتیک استعلایی تقسیم کرده است. کانت از رشته راهنما استفاده می کند و می گوید که فاهمه یا درک همان قوه حکم کننده است که عملکردش همان مقوله ها هستند. فاهمه در واقع قوه شناخت از طریق مفاهیم است که این عمل همان حکم کردن است و ذهنیات را به هم مربوط می کند.
تحلیل استعلایی منطق آنچه درست است می باشد. تحلیل استعلایی خود شامل دو بخش تحلیل مفاهیم و تحلیل اصول است که اولی استنتاج متافیزیک مفاهیم محض و استنتاج استعلایی این مفاهیم و دومی سیستم اصول را نتیجه می دهد.

نقدِ عقلِ محض (Critique of Pure Reason)
رساله ای فلسفی، نوشتۀ ایمانوئل کانت (۱۷۲۴ـ۱۸۰۴) فیلسوف آلمانی، از تأثیرگذارترین آثار فلسفی دورۀ معاصر. در این رساله کانت می کوشد دو مکتب ناهمساز اصالت عقل و اصالت تجربه را با یکدیگر آشتی دهد. وی از یک سو همچون تجربه گرایان ادعا می کند که دانش در آنچه به تجربه درآید (پدیدارها، پدیده ها یا نمودها) محدود می شود و از سوی دیگر همانند خردگرایان مدعی است که عقل محض باید تا به دانش ها سامان بخشد. پس هر نظمی که انسان در جهان می یابد در واقع زاییدۀ تعقل خود اوست. ولی نومن ها یا بودها (اشیای فی نفسه، در برابر نمودها) همواره ناشناختنی می مانند. این کتاب نخستین بار در ۱۷۸۱ انتشار یافت و سپس به زبان های مختلف، از جمله فارسی، ترجمه و منتشر شد.