آب های زیرزمینی. آب های زیرزمینی به آب هایی گفته می شود که در لایه های آب دار و اشباع زیر زمین تجمع پیدا کرده است. این آب ها فقط حدود ۴ درصد از مجموعه آب هایی را که فعالانه در چرخه آب شناختی دخالت دارند، تشکیل می دهد. با این وجود حدود ۵۰ درصد جمعیت دنیا از نظر آب شرب متکی به همین آب های زیرزمینی هستند.
آب هیگروسکوپی: آبی است که به صورت قطره های ریز در اطراف دانه های رسوب می چسبد.
آب غشایی: آبی است که به صورت یک قشر نازک، اطراف دانه های رسوب را می پوشاند.
آب ثقلی: آبی است که اطراف و بین دانه های رسوب را پر می کند و اگر امکان حرکت برایش وجود داشته باشد از محل خود تحت تأثیر نیروی جاذبه زمین یا ثقل، حرکت کرده و جریان می یابد.
آب مویینگی: بخشی از آب است که بر روی سطح آب زیرزمینی و سوار برآن، در میان رسوبات دانه ریز قرار می گیرد. رسوبات دانه ریز، فضای لوله مانند و پیچ و خم داری ایجاد می کنند که تحت تأثیر نیروی موئینگی، بخشی از آب زیرزمینی را در خلاف جهت نیروی ثقل تا ارتفاع چندین متری به بالا می کشند. ضخامت آب موئینگی به قطر دانه های رسوب بستگی داشته و هرچه دانه های رسوب ریزتر باشند ضخامت قشر موئینگی نیز بیشتر خواهدبود.
بخشی از آب های سطحی در اثر نیروی جاذبه وارد محیط متخلخل خاک شده و به سمت پایین حرکت می کند. لایه های مختلف زمین از مواد و ترکیبات مختلف خاک شکل گرفته و در زمان های مختلف به وجود آمده اند. مجموعه عواملی نظیر جنس و اندازه دانه ها، میزان تخلخل، میزان تراکم، میزان ترک خوردگی و ... باعث می شود بخش های مختلف فضای زیرزمین ظرفیت های متفاوتی برای جذب، ذخیره و انتقال آب داشته باشد. لایه هایی از زمین که به صورت نسبی ظرفیت بالاتری برای جذب، ذخیره و انتقال آب دارند آبخوان نامیده می شوند. به دلیل نفوذپذیری بیشتر این لایه ها، بخش اعظم آب نفوذ کرده در عمق زمین به صورت طبیعی جذب آن ها می شود. بسته به شرایط احاطه کننده آن، یک لایه آب دار می تواند مانند یک مخزن زیرزمینی آب را ذخیره یا مانند یک رودخانه زیرزمینی آب را به لایه های مجاور و عمیق تر منتقل نماید. ابعاد این مخازن یا رودخانه های زیرزمینی می تواند از چند ده متر تا چند صد کیلومتر متفاوت باشد. به دلیل وابستگی شدید انسان به منابع زیرزمینی آب، شناسایی، مطالعه و مدیریت لایه های آب دار دارای اهمیت بسیار است.
به دلیل عدم شناخت صحیح یا عدم درک میزان آسیب پذیری سریع آب های زیرزمینی، سهل انگاری های زیادی صورت گرفته است. اجازه داده ایم که بنزین و سایر مایعات مضر از مجاری زیرزمینی به درون سفره های آب های زیرزمینی نفوذ کند. آلاینده ها، از محل های دفن زباله یا سیستم های فاضلاب که به طور غلطی ساخته شده اند، به داخل آن تراوش می کنند. آب های زیرزمینی از طریق زهاب حاصله از مزارع کشاورزی کود داده شده و مناطق صنعتی، آلوده می شوند. صاحبان خانه ها با ریختن مواد شیمیایی به داخل فاضلاب یا روی زمین، آب های زیرزمینی را آلوده می کنند. آب های زیر زمینی در طی روند نفوذ خود به لایه های آبدار بسته به نوع خاک و آلاینده های موجود در خاک ممکن است حاوی مواد معدنی و آلی شوند. به عنوان مثال زمین های آهکی چون دارای کربنات و بی کربنات هستند، آبهایی که از این نوع زمین ها نفوذ می کنند حاوی کربنات و بی کربنات بوده و سختی آب را بالا می برند. یا اینکه در اثر نفوذ مواد آلاینده نظیر آلاینده های نفتی در سطح زمین یا چاه های جذبی فاضلاب ممکن است در اثر نفوذ، این مواد به سطح آب های زیر زمینی رسیده و منبع آب را آلوده نمایند.
منابع زیرزمینی آب به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از آب های سطحی و بارندگی تغذیه می شوند؛ بنابراین استفاده پایدار از این منابع به معنای برداشت محدود از آن هاست. در سال های اخیر در بسیاری از کشورهای جهان برداشت آب از منابع زیرزمینی از میزان تغذیه سالیانه آن ها بیشتر است. این امر به معنای استخراج و استفاده از آبی است که در طول هزاران سال در لایه های آب دار زمین ذخیره شده است. با این کار سطح آب های زیرزمینی در منطقه روز به روز افت کرده و سرانجام به جایی خواهد رسید که آبی برای استخراج وجود نخواهد داشت. پایین افتادن سطح آب های زیرزمینی به معنای خشک شدن مناطق پایین دست (مناطق با ارتفاع کمتر که آب جاری در لایه های آب دار تحت اثر گرانش به سمت آن ها جریان می یابند) و از بین رفتن چاه ها، قنات ها و چشمه های آن است.
آب هیگروسکوپی: آبی است که به صورت قطره های ریز در اطراف دانه های رسوب می چسبد.
آب غشایی: آبی است که به صورت یک قشر نازک، اطراف دانه های رسوب را می پوشاند.
آب ثقلی: آبی است که اطراف و بین دانه های رسوب را پر می کند و اگر امکان حرکت برایش وجود داشته باشد از محل خود تحت تأثیر نیروی جاذبه زمین یا ثقل، حرکت کرده و جریان می یابد.
آب مویینگی: بخشی از آب است که بر روی سطح آب زیرزمینی و سوار برآن، در میان رسوبات دانه ریز قرار می گیرد. رسوبات دانه ریز، فضای لوله مانند و پیچ و خم داری ایجاد می کنند که تحت تأثیر نیروی موئینگی، بخشی از آب زیرزمینی را در خلاف جهت نیروی ثقل تا ارتفاع چندین متری به بالا می کشند. ضخامت آب موئینگی به قطر دانه های رسوب بستگی داشته و هرچه دانه های رسوب ریزتر باشند ضخامت قشر موئینگی نیز بیشتر خواهدبود.
بخشی از آب های سطحی در اثر نیروی جاذبه وارد محیط متخلخل خاک شده و به سمت پایین حرکت می کند. لایه های مختلف زمین از مواد و ترکیبات مختلف خاک شکل گرفته و در زمان های مختلف به وجود آمده اند. مجموعه عواملی نظیر جنس و اندازه دانه ها، میزان تخلخل، میزان تراکم، میزان ترک خوردگی و ... باعث می شود بخش های مختلف فضای زیرزمین ظرفیت های متفاوتی برای جذب، ذخیره و انتقال آب داشته باشد. لایه هایی از زمین که به صورت نسبی ظرفیت بالاتری برای جذب، ذخیره و انتقال آب دارند آبخوان نامیده می شوند. به دلیل نفوذپذیری بیشتر این لایه ها، بخش اعظم آب نفوذ کرده در عمق زمین به صورت طبیعی جذب آن ها می شود. بسته به شرایط احاطه کننده آن، یک لایه آب دار می تواند مانند یک مخزن زیرزمینی آب را ذخیره یا مانند یک رودخانه زیرزمینی آب را به لایه های مجاور و عمیق تر منتقل نماید. ابعاد این مخازن یا رودخانه های زیرزمینی می تواند از چند ده متر تا چند صد کیلومتر متفاوت باشد. به دلیل وابستگی شدید انسان به منابع زیرزمینی آب، شناسایی، مطالعه و مدیریت لایه های آب دار دارای اهمیت بسیار است.
به دلیل عدم شناخت صحیح یا عدم درک میزان آسیب پذیری سریع آب های زیرزمینی، سهل انگاری های زیادی صورت گرفته است. اجازه داده ایم که بنزین و سایر مایعات مضر از مجاری زیرزمینی به درون سفره های آب های زیرزمینی نفوذ کند. آلاینده ها، از محل های دفن زباله یا سیستم های فاضلاب که به طور غلطی ساخته شده اند، به داخل آن تراوش می کنند. آب های زیرزمینی از طریق زهاب حاصله از مزارع کشاورزی کود داده شده و مناطق صنعتی، آلوده می شوند. صاحبان خانه ها با ریختن مواد شیمیایی به داخل فاضلاب یا روی زمین، آب های زیرزمینی را آلوده می کنند. آب های زیر زمینی در طی روند نفوذ خود به لایه های آبدار بسته به نوع خاک و آلاینده های موجود در خاک ممکن است حاوی مواد معدنی و آلی شوند. به عنوان مثال زمین های آهکی چون دارای کربنات و بی کربنات هستند، آبهایی که از این نوع زمین ها نفوذ می کنند حاوی کربنات و بی کربنات بوده و سختی آب را بالا می برند. یا اینکه در اثر نفوذ مواد آلاینده نظیر آلاینده های نفتی در سطح زمین یا چاه های جذبی فاضلاب ممکن است در اثر نفوذ، این مواد به سطح آب های زیر زمینی رسیده و منبع آب را آلوده نمایند.
منابع زیرزمینی آب به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از آب های سطحی و بارندگی تغذیه می شوند؛ بنابراین استفاده پایدار از این منابع به معنای برداشت محدود از آن هاست. در سال های اخیر در بسیاری از کشورهای جهان برداشت آب از منابع زیرزمینی از میزان تغذیه سالیانه آن ها بیشتر است. این امر به معنای استخراج و استفاده از آبی است که در طول هزاران سال در لایه های آب دار زمین ذخیره شده است. با این کار سطح آب های زیرزمینی در منطقه روز به روز افت کرده و سرانجام به جایی خواهد رسید که آبی برای استخراج وجود نخواهد داشت. پایین افتادن سطح آب های زیرزمینی به معنای خشک شدن مناطق پایین دست (مناطق با ارتفاع کمتر که آب جاری در لایه های آب دار تحت اثر گرانش به سمت آن ها جریان می یابند) و از بین رفتن چاه ها، قنات ها و چشمه های آن است.
wiki: آب های زیرزمینی