بغایری

بغایری طایفه ای ترک از طوایف معروف ایل گرایلی خراسان می باشد. سابقهٔ حضور آنان در برخی مناطق خراسان به دورة ایلخانیان مغول می رسد، زیرا گرایلی ها که بغایری نیز تیره ای از آن است؛ همراه هلاکوخان به خراسان آمده بوده اند. این مردم در بخش هایی از اسفراین و در بعضی روستاهای نیشابور و سبزوار زندگی می کنند. نادرشاه افشار بارها از «غازیان بغایری» نام برده اند. جمعیت این تیره براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ ۱۹٫۷۷۱ نفر بوده است. کلنل ادوارد ییت در سفرنامه خود نوشته است:تمامی ناحیه بام وصفی آباد در اشغال ترکهای بغایری بود که شمار آنها به ۱۳۰۰ خانوار می رسید. اینان دو تیره بودند، تیره ای که جزو بام محسوب می شد، ۸۰۰ خانوار و تیره ای که بخشی از صفی آباد بود ۵۰۰ خانوار جمعیت داشت. تیره دوم را سرخسی هم می گفتند، به این خاطر که آنها از سرخس آمده بودند. هر دو تیره تا همین نسل اخیر نیز رؤسایی از خود داشته اند. در حال حاضر نوادگان این رؤسا نه صاحب موقعیتی هستند و نه قدرتی.
ابوالفتح بانی ارغیانی
ابواحمد ارغیانی
عمران بن موسی
محمد بن المسیب
هارون بن عمران
دکتر علی اصغر طاهری صفی آبادی
عامر بن شعیب
عبدالرزاق بغایری
حسرت دستگردی
احمد نیک گفتار
شیخ عزالدین حسن اوغلو اسفراینی
هارون ارغیانی
ابوالفتح بانی ارغیانی
ابو نصر محمّد راونیری
ابوالعباس راونیری
برخی از سران بُغایری در زمان افشاریان به منصب هایی از قبیل سپهسالاری گرجستان و آذربایجان و حکومت فارس دست یافتند. دامنهٔ قدرت و نفوذ سران بغایری به دورهٔ زندیان و قاجاریان نیز کشیده شد. بعضی از امرای این طایفه، چند بار به دشمنی با دولت قاجار برخاستند. به هنگام شورش چند ساله محمدحسن خان سالار، فرزند الله یارخان آصف الدوله و حاکم خراسان که سلطنت ایران را حق خود می دانست، گروهی از امرای طایفه بغایری در بسیاری از جنگهای او با قوای دولتی شرکت داشتند، اما پیش از شکست قطعی شورش حسن خان، از او کناره گرفتند و به قوای دولتی پیوستند. قدرت امرای بغایری در طول سلطنت ناصرالدین شاه قاجار (۱۲۶۴–۱۳۱۳)، بتدریج کاهش یافت و پیش از اینکه سلطنت او منقضی شود، حکومت موروثی نیز از خانواده امرای بغایری خارج شد. جمعیت این طایفه در این دوره دست کم ۱۲۰۰ خانوار بود که بیش از نیمی از آنان در صفی آباد و بقیه در دهستان بام سکونت داشته اند. امروزه بازماندگان این طایفه علاوه بر بام و صفی آباد در مشهد و تهران نیز پراکنده اند.

بَغایِری
طایفۀ ترک ایران، از طوایف گرایلی خراسان. بغایری ها در حدود ۳ قرن پیش در بخش هایی از نیشابور و سبزوار و اسفراین ساکن شده اند. گرایلی ها ظاهراً از اعقاب مغولانی هستند که در خراسان و مازندران پراکنده بودند. بغایری ها به کلی چادرنشینی را ترک گفته و در بخش های بام و صفی آباد اسفراین ساکن شده اند. مورخان عصر ناصری جمعیت آنان را بالغ بر ۱,۲۰۰ خانوار نوشته اند. نام این طایفه در حقیقت از دورۀ نادرشاه به میان آمده است. باقرخان بغایری از سرداران نادرشاه بود. صفی خان بغایری، بعد از قتل ابراهیم خان ظهیر الدوله برادر نادرشاه سپهسالار آذربایجان و گرجستان شد. ابراهیم خان بغایری پیش از عملی شدن توطئۀ قتل کریم خان زند کشته شد. صفرعلی خان و سعادت قلی خان بغایری در اواخر سلطنت آقامحمدخان به او پیوستند. سعادت قلی خان پس از چند سال جنگ و مخالفت سرانجام مطیع فتحعلی شاه شد.