طَبَری، محمد بن جَریر (آمل ۲۲۴ـ بغداد ۳۱۰ق)
مورخ، مفسر و فقیه نامدار ایرانی و یکی از بزرگ ترین مورخان و مفسران جهان اسلام. گویند در ۷ سالگی حافظ قرآن بود. در جوانی، در طلب علم به بغداد و مصر و شام سفر کرد. بعد از ۲۵۳ق عالمی مشهور بود. افزون بر تاریخ و فقه و علوم قرآنی، که در تخصص او بود، در لغت و صرف و نحو عربی و طب و ریاضی نیز دستی داشت. تمامی عمر او مصروف تحصیل و تحقیق شد و هرگز مقام و منصبی نپذیرفت. معروف است که از زمان بلوغ تا پایان عمر به طور متوسط روزانه چهارده صفحه تألیف کرده است. طبری نخست بر مذهب شافعی بود، احمد حنبل را محدث می دانست و او را فقیه نمی شمرد، از همین رو در بغداد حنبلیان به دشمنی با وی برخاستند. طبری از هیچ کس تقلید نمی کرد و خود پیشوا و مرجع مذهبی شد و پیروانی نیز یافت که ایشان را جریریه می خواندند، امّا این مذهب سرانجام متروک و منسوخ شد. مهم ترین اثر طبری کتاب تاریخ الرُسُل و الملوک (معروف به تاریخ طبری) و اثر بزرگ دیگرش جامع البیان فی تفسیرالقرآن (معروف به تفسیر طبری) است، که در آن روایات مختلف را مورد تحقیق قرار داده و آنچه را صحیح دانسته، انتخاب کرده است. این کتاب در ۲۷۰ق به پایان رسید و به سرعت در دنیای اسلام شهرت یافت و در زمان منصور بن نوح سامانی به فارسی ترجمه شد. از آثار دیگرش: اختلاف الفقهاء، تهذیب الآثار، ادب النفس.
مورخ، مفسر و فقیه نامدار ایرانی و یکی از بزرگ ترین مورخان و مفسران جهان اسلام. گویند در ۷ سالگی حافظ قرآن بود. در جوانی، در طلب علم به بغداد و مصر و شام سفر کرد. بعد از ۲۵۳ق عالمی مشهور بود. افزون بر تاریخ و فقه و علوم قرآنی، که در تخصص او بود، در لغت و صرف و نحو عربی و طب و ریاضی نیز دستی داشت. تمامی عمر او مصروف تحصیل و تحقیق شد و هرگز مقام و منصبی نپذیرفت. معروف است که از زمان بلوغ تا پایان عمر به طور متوسط روزانه چهارده صفحه تألیف کرده است. طبری نخست بر مذهب شافعی بود، احمد حنبل را محدث می دانست و او را فقیه نمی شمرد، از همین رو در بغداد حنبلیان به دشمنی با وی برخاستند. طبری از هیچ کس تقلید نمی کرد و خود پیشوا و مرجع مذهبی شد و پیروانی نیز یافت که ایشان را جریریه می خواندند، امّا این مذهب سرانجام متروک و منسوخ شد. مهم ترین اثر طبری کتاب تاریخ الرُسُل و الملوک (معروف به تاریخ طبری) و اثر بزرگ دیگرش جامع البیان فی تفسیرالقرآن (معروف به تفسیر طبری) است، که در آن روایات مختلف را مورد تحقیق قرار داده و آنچه را صحیح دانسته، انتخاب کرده است. این کتاب در ۲۷۰ق به پایان رسید و به سرعت در دنیای اسلام شهرت یافت و در زمان منصور بن نوح سامانی به فارسی ترجمه شد. از آثار دیگرش: اختلاف الفقهاء، تهذیب الآثار، ادب النفس.