کتاب احیاء علوم الدین مشهور به احیاء العلوم از آثار شناخته شدهٔ ابوحامد محمد غزالی است. این کتاب که مضمون دینی، اخلاقی و عرفانی دارد همواره مورد توجه عالمان شیعه و سنی بوده است.
غزالی، احیاء علوم الدین را پس از کناره گیری از تدریس در مدرسهٔ نظامیه و در دوره ای که در شام و قدس و حجاز اقامت داشت نوشته است ( حدود سال ۴۹۲ هجری - قمری ) .
محتویات [نمایش]
انگیزه تاَلیف از زبان غزالی [ویرایش]
"به تحقیق میدانم وسوگند بر زبان میرانم که اصرار تو بر انکار حقیقت دین موجبی نیست، مگر آن بیماری که بسیاری ازمردمان این روزگار را دامنگیر شده وجمهور خلق بدان مفتون گشته اند. سپردن راه آخرت با نشیب وفرازش در غایت دشواری است زیرا راهبران جهان آخرت عالمانی توانند بود که وارثان پیامبران باشند، عالمانی که اکنون روزگار از وجودشان خالی گشته وجایشان عالمانی جای گرفته اند که معروف را منکر ومنکر را معروف میشمارند، بدین سبب علم دین مندرس شده وآثار یقین ناپیدا گشته است. . . . "[۱]
موافقان ومخالفان [ویرایش]
در طول تاریخ اسلام کمتر کتابی به اندازه احیاء امام محمد غزالی مورد قبول و انکار مسلمانان قرار گرفته است زیرا این کتاب در زمان موٌلفش در شرق وغرب جهان اسلام از خراسان تا اندلس منتشر شده واز سوی موافقان ومخالفان مورد ستایش و نکوهش بسیار قرار گرفته است. اهمیت کتاب احیاء بحدی است که حتی گفته میشود الهام بخش مولانا جلال الدین در سرودن مثنوی معنوی بوده است.
به روزگار فرمانروائی علی بن یوسف بن تاشفین ( حدود ۵۰۲هجری قمری ) این کتاب به مغرب و اندلس رسید و با مخالفت و در عین حال جانبداری گروهی از فقهای آن سرزمین مواجه گردید. مخالفان تمام نسخه های کتاب را جمع آوری و در صحن مسجد قرطبه انباشته وآتش زدند.
موضوع و عناوین [ویرایش]
فصل اول ( ربع عبادات ) : این فصل در رابطه با پرستش و نماز، اسرار الزکوة، روزه، حج، آداب تلاوة قرآن، اذکار و دعوات و کتاب ترتیب الاوراد است.
فصل دوم ( ربع عادات ) : در رابطه با آداب و رسوم اجتماعی از قبیل: آداب خوردن، کسب و کار، حلال و حرام، نکاح، آداب برادری و اخوت، عزلت، سفر، امربه معروف و نهی از منکر، آداب السماع والوجد، معیشت و اخلاق النبوه.
فصل سوم ( ربع مهلکات ) : کتاب شرح عجائب قلب، ریاضت نفس، شهوت ها، آفات زبان، در مذمت غضب و حقد و حسد، مذمت دنیا، مذمت بخل و حب مال، مذمت جاه و ریاء، مذمت کبر و عجب و غرور.
فصل چهارم ( ربع منجیات ) : ( آنچه که رستگاری است ) . کتاب توبه، صبر و شکر، خوف و رجاء، فقر و زهد، توحید و توکل، محبت و شوق و انس و رضا، نیت و اخلاص و صدق، مراقبه و محاسبه، کتاب الفکر، کتاب ذکر الموت و مابعده.
برای مشاهده شرح موضوع کتاب به انگلیسی که بر اساس نوشته W. Montgomery Watt آورده شده است، به پیوند به بیرون در آدرس زیر مراجعه شود. [۲]
شرح و خلاصه نویسی [ویرایش]
بزرگترین شرحی که بر احیاء نوشته شده، مربوط به شرح زبیدی است که بیش از سه بار در کشورهای عربی زبان چاپ شده است. همچنین کتاب هشت جلدی معروف "المحجه البیضاء فی احیاء الاحیاء" به همت فقیه شیعه اثناعشری، ملامحسن فیض کاشانی در قرن دهم هجری قمری نوشته شده است.
کتاب کیمیای سعادت خلاصه ای از احیاء است که غزالی آنرا در اواخر قرن پنجم هجری قمری نوشته است.
ترجمه فارسی [ویرایش]
ترجمه فارسی کتاب احیاء که کهن ترین ترجمه این کتاب است، بنام کتاب احیای علوم دین، وتوسط مٌوید الدین محمد خوارزمی درحدود ۱۵۰ سال پس از تاَلیف یعنی در سال ۶۲۰ هجری قمری در دهلی انجام شده است. بنا به گفته خودش او سالها کتاب احیاء را برای شاگردانش در لاهور و دهلی درس میداده است.
منابع [ویرایش]
↑ غزالی محمد بن محمد، احیاء علوم الدین ترجمه مٌوید الدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم - انتشارات علمی فرهنگی ۱۳۵۱
↑ دانشنامه ایرانیکا
غزالی محمد بن محمد، احیاء علوم الدین ترجمه مٌوید الدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم - انتشارات علمی فرهنگی ۱۳۵۱
زرین کوب، عبدالحسین. «فرار از مدرسه»دربارهٔ زندگی و اندیشه امام محمد غزالی، انتشارات امیرکبیر، چاپ سال ۱۳۸۵
خدیو جم حسین، مقدمه ربع منجیات چاپ دوم ۱۳۷۷
موٌلفات الغزالی، عبدالرحمن بدوی، چاپ قاهره ۱۹۶۰
رده ها: کتاب های اخلاق کتاب های عرفانی کتاب های مذهبی کتاب های اسلامی
قس
در حالی که مسیحیان آندلس در کنار صلیبیان تهاجمی گسترده علیه مسلمانان را آغاز می کردند و خلافت عباسی به دنبال مهار جریان تشیع و سامان دادن امور غرب در جهت مصالح مذهب تسنن بود، موحدین بر پایه مهدویت بر مغرب مسلط شدند . دو قرن مناقشه در عرصه اندیشه های فلسفی و کلامی به نتیجه ای ارزشمند در دوره موحدین انجامید . هر چند نفوذ نظریات فلسفی ابن رشد در غرب مسیحی با عکس العمل شدید کلیسا مواجه شد; اما متکلمان مسیحی از کلام غزالی استقبال کردند . تلفیق، التقاط و ترکیب اندیشه های فلسفی و کلامی از مشخصه های بارز دوره موحدین است .
واژه های کلیدی: ابن تومرت، غزالی، دولت موحدین، متکلمان مسیحی، ابن رشد .
نگاهی کوتاه به دولت موحدین ( 515ق - 668ق )
دولت موحدین از جمله دولت های بزرگ اسلامی است که به دست علمای دینی بربر در غرب جهان اسلام تاسیس شد و مورد استقبال قبائل بزرگ بربر، به ویژه قبیله مصموده قرار گرفت، از آن به عنوان دولت متعصب دینی یاد کرده اند . بنیانگذار و چهره شاخص این دولت یک بربر متعصب و فارغ التحصیل مدارس نظامیه بغداد و شیفته غزالی، به نام محمدبن تومرت بود .
ظهور دولت موحدین، در ظهور ابن تومرت، نهفته است . دولت موحدین نتیجه حرکت گسترده او، در قالب امر به معروف و نهی از منکر علیه دولت مرابطان در مغرب بوده است . ( 1 ) فعالیت های فرهنگی و سیاسی ابن تومرت اوضاع دولت مرابطی را مضطرب نمود . مورخان می نویسند: با ظهور مهدی ابن تومرت کارهای دولت علی بن یوسف خلیفه مرابطی پریشان شد . ( 2 ) . . .
غزالی، احیاء علوم الدین را پس از کناره گیری از تدریس در مدرسهٔ نظامیه و در دوره ای که در شام و قدس و حجاز اقامت داشت نوشته است ( حدود سال ۴۹۲ هجری - قمری ) .
محتویات [نمایش]
انگیزه تاَلیف از زبان غزالی [ویرایش]
"به تحقیق میدانم وسوگند بر زبان میرانم که اصرار تو بر انکار حقیقت دین موجبی نیست، مگر آن بیماری که بسیاری ازمردمان این روزگار را دامنگیر شده وجمهور خلق بدان مفتون گشته اند. سپردن راه آخرت با نشیب وفرازش در غایت دشواری است زیرا راهبران جهان آخرت عالمانی توانند بود که وارثان پیامبران باشند، عالمانی که اکنون روزگار از وجودشان خالی گشته وجایشان عالمانی جای گرفته اند که معروف را منکر ومنکر را معروف میشمارند، بدین سبب علم دین مندرس شده وآثار یقین ناپیدا گشته است. . . . "[۱]
موافقان ومخالفان [ویرایش]
در طول تاریخ اسلام کمتر کتابی به اندازه احیاء امام محمد غزالی مورد قبول و انکار مسلمانان قرار گرفته است زیرا این کتاب در زمان موٌلفش در شرق وغرب جهان اسلام از خراسان تا اندلس منتشر شده واز سوی موافقان ومخالفان مورد ستایش و نکوهش بسیار قرار گرفته است. اهمیت کتاب احیاء بحدی است که حتی گفته میشود الهام بخش مولانا جلال الدین در سرودن مثنوی معنوی بوده است.
به روزگار فرمانروائی علی بن یوسف بن تاشفین ( حدود ۵۰۲هجری قمری ) این کتاب به مغرب و اندلس رسید و با مخالفت و در عین حال جانبداری گروهی از فقهای آن سرزمین مواجه گردید. مخالفان تمام نسخه های کتاب را جمع آوری و در صحن مسجد قرطبه انباشته وآتش زدند.
موضوع و عناوین [ویرایش]
فصل اول ( ربع عبادات ) : این فصل در رابطه با پرستش و نماز، اسرار الزکوة، روزه، حج، آداب تلاوة قرآن، اذکار و دعوات و کتاب ترتیب الاوراد است.
فصل دوم ( ربع عادات ) : در رابطه با آداب و رسوم اجتماعی از قبیل: آداب خوردن، کسب و کار، حلال و حرام، نکاح، آداب برادری و اخوت، عزلت، سفر، امربه معروف و نهی از منکر، آداب السماع والوجد، معیشت و اخلاق النبوه.
فصل سوم ( ربع مهلکات ) : کتاب شرح عجائب قلب، ریاضت نفس، شهوت ها، آفات زبان، در مذمت غضب و حقد و حسد، مذمت دنیا، مذمت بخل و حب مال، مذمت جاه و ریاء، مذمت کبر و عجب و غرور.
فصل چهارم ( ربع منجیات ) : ( آنچه که رستگاری است ) . کتاب توبه، صبر و شکر، خوف و رجاء، فقر و زهد، توحید و توکل، محبت و شوق و انس و رضا، نیت و اخلاص و صدق، مراقبه و محاسبه، کتاب الفکر، کتاب ذکر الموت و مابعده.
برای مشاهده شرح موضوع کتاب به انگلیسی که بر اساس نوشته W. Montgomery Watt آورده شده است، به پیوند به بیرون در آدرس زیر مراجعه شود. [۲]
شرح و خلاصه نویسی [ویرایش]
بزرگترین شرحی که بر احیاء نوشته شده، مربوط به شرح زبیدی است که بیش از سه بار در کشورهای عربی زبان چاپ شده است. همچنین کتاب هشت جلدی معروف "المحجه البیضاء فی احیاء الاحیاء" به همت فقیه شیعه اثناعشری، ملامحسن فیض کاشانی در قرن دهم هجری قمری نوشته شده است.
کتاب کیمیای سعادت خلاصه ای از احیاء است که غزالی آنرا در اواخر قرن پنجم هجری قمری نوشته است.
ترجمه فارسی [ویرایش]
ترجمه فارسی کتاب احیاء که کهن ترین ترجمه این کتاب است، بنام کتاب احیای علوم دین، وتوسط مٌوید الدین محمد خوارزمی درحدود ۱۵۰ سال پس از تاَلیف یعنی در سال ۶۲۰ هجری قمری در دهلی انجام شده است. بنا به گفته خودش او سالها کتاب احیاء را برای شاگردانش در لاهور و دهلی درس میداده است.
منابع [ویرایش]
↑ غزالی محمد بن محمد، احیاء علوم الدین ترجمه مٌوید الدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم - انتشارات علمی فرهنگی ۱۳۵۱
↑ دانشنامه ایرانیکا
غزالی محمد بن محمد، احیاء علوم الدین ترجمه مٌوید الدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم - انتشارات علمی فرهنگی ۱۳۵۱
زرین کوب، عبدالحسین. «فرار از مدرسه»دربارهٔ زندگی و اندیشه امام محمد غزالی، انتشارات امیرکبیر، چاپ سال ۱۳۸۵
خدیو جم حسین، مقدمه ربع منجیات چاپ دوم ۱۳۷۷
موٌلفات الغزالی، عبدالرحمن بدوی، چاپ قاهره ۱۹۶۰
رده ها: کتاب های اخلاق کتاب های عرفانی کتاب های مذهبی کتاب های اسلامی
قس
در حالی که مسیحیان آندلس در کنار صلیبیان تهاجمی گسترده علیه مسلمانان را آغاز می کردند و خلافت عباسی به دنبال مهار جریان تشیع و سامان دادن امور غرب در جهت مصالح مذهب تسنن بود، موحدین بر پایه مهدویت بر مغرب مسلط شدند . دو قرن مناقشه در عرصه اندیشه های فلسفی و کلامی به نتیجه ای ارزشمند در دوره موحدین انجامید . هر چند نفوذ نظریات فلسفی ابن رشد در غرب مسیحی با عکس العمل شدید کلیسا مواجه شد; اما متکلمان مسیحی از کلام غزالی استقبال کردند . تلفیق، التقاط و ترکیب اندیشه های فلسفی و کلامی از مشخصه های بارز دوره موحدین است .
واژه های کلیدی: ابن تومرت، غزالی، دولت موحدین، متکلمان مسیحی، ابن رشد .
نگاهی کوتاه به دولت موحدین ( 515ق - 668ق )
دولت موحدین از جمله دولت های بزرگ اسلامی است که به دست علمای دینی بربر در غرب جهان اسلام تاسیس شد و مورد استقبال قبائل بزرگ بربر، به ویژه قبیله مصموده قرار گرفت، از آن به عنوان دولت متعصب دینی یاد کرده اند . بنیانگذار و چهره شاخص این دولت یک بربر متعصب و فارغ التحصیل مدارس نظامیه بغداد و شیفته غزالی، به نام محمدبن تومرت بود .
ظهور دولت موحدین، در ظهور ابن تومرت، نهفته است . دولت موحدین نتیجه حرکت گسترده او، در قالب امر به معروف و نهی از منکر علیه دولت مرابطان در مغرب بوده است . ( 1 ) فعالیت های فرهنگی و سیاسی ابن تومرت اوضاع دولت مرابطی را مضطرب نمود . مورخان می نویسند: با ظهور مهدی ابن تومرت کارهای دولت علی بن یوسف خلیفه مرابطی پریشان شد . ( 2 ) . . .