جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا علیه السلام از مدینه تا مرو

[ویکی نور] جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا علیه السلام از مدینه تا مرو، اثر جلیل عرفان منش، پژوهشی برای امر فیلمنامه سریال داستانی هجرت علی بن موسی الرضا(ع)از مدینه تا مرو می باشد
کتاب از مقدمه و شش بخش اصلی («از مدینه تا بصره»، «از بصره تا فارس»، «از فارس تا یزد»، «از یزد تا خراسان»، «خراسان» و «ولایتعهدی») و دو بخش فرعی («یادداشت ها» و «منابع و مآخذ») تشکیل شده است.
آنچه که در این کتاب مورد بررسی و دقت قرار گرفته، جغرافیای تاریخی، سیاسی و اجتماعی شهرهایی است که حضرت رضا(ع) به دستور مأمون از آنجا عبور کرده یا در آنجا توفق داشته است. مبدأ این خط سیر، مدینه و مقصد آن مرو بود. مسیری که مأمون تأکید داشت حضرت رضا(ع)را از آن عبور دهد، یکی از راه های متداول آن زمان بشمار می رفت و آن از مدینه به بصره و از طریق سوق الاهواز به فارس و سپس از راه کویر و بیابان میان ایالت های فارس و خراسان می گذشت و به مرو ختم می شد.
راه دیگری که در آن زمان متداول بود از مدینه به سمت کوفه و مدینة السلام (بغداد) می رفت و سپس از آنجا به سمت ری، قم و خراسان و بالاخره به مرو منتهی می شد. این خط سیر اخیر، از سه شهر حساس کوفه، بغداد و قم می گذشت (و این سه شهر پایگاه شیعیان و مخالفان مأمون بود)... لذا مسیری که مأمون انتخاب کرده بود، بسیار حساب شده بود
امام رضا(ع) قبل از خروج از مدینه، قبر جد بزرگوارش پیامبر اکرم(ص) را زیارت کرده و با او وداع می کند. امام چون سرانجام این سفر را می دانست فرزندش جواد(ع) را با خودش به مسجد النبی(ص) برد و به رسول خدا عرض کرد که ای رسول خدا، من او را به شما سپردم... سپس به اصحاب خود فرمود: سخنان او را گوش کنید و امر او را اطاعت نمایید و ترک مخالفت وی کنید و نزد ثقات اصحاب خود تصریح بر امامت او فرمود، سپس به اهل بیت خود فرمود که بر من بگریید... مؤلف انگیزه امام از این امر را این می داند که به اهل بیت خود بگوید که من دیگر از این سفر باز نخواهم گشت
برخی می گویند سفر امام از مدینه به مکه و از آنجا به مرو بوده، ولی مؤلف این نظر را با توجه به موقعیت علویون در شهر مکه و برخی از مناسبات دیگر نمی پذیرد