خسرو میرزا

خسرو میرزا شاهزاده قاجار، هفتمین ‍پسر عباس میرزا نایب السلطنه فتحعلیشاه قاجار است و در سال ۱۲۰۱ هجری خورشیدی (۱۸۲۲ میلادی، ۱۲۳۷ هجری قمری) به دنیا آمده است.
پس از قتل گریبایدوف در بهمن ماه سال ۱۲۰۷ هجری خورشیدی در تهران که چندی پس از پایان جنگ دوم ایران و روسیه و انعقاد قرارداد ترکمنچای اتفاق افتاد، هیاتی دیپلماتیک به سرپرستی خسرومیرزا به روسیه سفر کرد تا پیام عذرخواهی و دوستی شاه ایران را به امپراتور روسیه تسلیم کرده و از بروز خصومت و جنگی تازه جلوگیری نماید. این هیئت در بهار سال ۱۲۰۸ هجری خورشیدی به روسیه رسید و به گرمی مورد استقبال قرار گرفت و ماموریتش چیزی قریب یک سال به طول انجامید. در این مدت اعضای هیئت دیپلماتیک ایرانی که دو تن از اولین تحصیل کردگان ایرانی، میرزا صالح شیرازی و میرزا بابا افشار، در فرنگ نیز در بین آنان بودند در شهرهای مختلف از موسسات آموزشی و کارگاه های صنعتی روسیه بازدید کردند. ماحصل این سفر برای ایرانیان سفرنامه ای دیپلماتیک بود به نام سفرنامه خسرو میرزا که به قلم منشی هیئت مصطفی خان افشار نوشته شده است. در این سفرنامه علاوه بر جزییات بازدیدها و ملاقات ها، پیشرفت های کشور روسیه و سیستم آموزشی و مدارس آن نیز شرح داده شده و لزوم ایجاد موسسات مشابه در ایران بحث شده است. طرفه آنکه میرزا تقی خان فراهانی ۲۲ ساله که بعدها به نام امیرکبیر شناخته شد در این سفر در مقام منشی حضور داشت و بیست سال بعد زمانیکه به مقام صدارت اعظم رسید طرح مدرسه نظامی جدید یعنی دارالفنون را مشابه آنچه در این سفرنامه پیشنهاد شده بود عملی کرد. سفر روسیه را از نقاط آغازین شکل گیری ایده اصلاحات امیرکبیر می دانند.. الماس شاه، الماسی گران بها که از غنائم حمله نادرشاه به هندوستان بود در این سفر به نیکلای یکم تزار روسیه پیشکش شد.
هنگامی که عباس میرزا - نایب السلطنه و والی آذربایجان- مامور سامان دادن امور خراسان نیز شد، خسرو میرزا در اداره امور خراسان و جنگ با کامران میرزا حاکم هرات مشارکت داشت. با مرگ زودهنگام عباس میرزا و ولیعد شدن محمد میرزا، قائم مقام فراهانی مربی و وزیر محمدمیرزا به خسرو میرزا بدگمان شد و دستور به دستگیری و حبس او در قلعه ای در اردبیل داد. پس از مرگ فتحعلیشاه در سال ۱۲۱۳ هجری خورشیدی (۱۸۳۴ میلادی، ۱۲۵۰ هجری قمری) و پیش از رهسپار شدن محمدمیرزا به تهران به قصد تاجگذاری، قائم مقام دستور به کور کردن خسرو میرزا و برادر دیگرش جهانگیر میرزا داد. خسرو میرزا ادامه عمر را در تویسرکان و تهران گذراند. خسرو میرزا در سال ۱۲۶۲ هجری خورشیدی (۱۸۸۳ میلادی، ۱۳۰۱ هجری قمری) درگذشت.
داستان عذرخواهی خسرو میرزا از تزار روسیه در بخشی از فیلم کشتی روسی به تصویر کشیده شده است.

خسرو میرزا (ابهام زدایی). خسرو میرزا می تواند به موارد زیر اشاره کند:
خسرو میرزا، شاهزاده گورکانی هند
خسرو میرزا گرجی
خسرو میرزای دوم
خسرو میرزا قاجار

[ویکی فقه] خسرو میرزا، پسر هفتم عباس میرزا نایب السلطنه. وی احتمالا در ۱۲۲۷ به دنیا آمده است. مادرش بانو دُرّه، دختر امیرگونه خانِ کُرد زعفرانلو (ایلخان خراسان) و از طایفه تراکمه جهانشاهی بود.
خسرو میرزا در شوال ۱۲۴۴ برای عذرخواهی در مورد واقعه قتل گریبایدوف، سفیر روسیه، به همراه هیئتی به پترزبورگ رفت. وی همچنین با پاسکویچ درباره آمبورکر، از کارگزاران روسیه در ایران ، سخن گفت و خواستار برکناری او شد که عباس میرزا طی نامه ای خسرو میرزا را برای این کار سرزنش کرد. خسرومیرزا در ذیحجه ۱۲۴۴ از تفلیس به پترزبورگ رفت. وی نامه ای از جانب فتحعلی شاه و عباس میرزا برای امپراتور روسیه برد و مورد محبت و اکرام امپراتور روسیه قرار گرفت، چنان که امپراتور از دو کرور خسارت جنگی باقی مانده، یک کرور را بخشید و برای پرداخت یک کرور دیگر پنج سال مهلت داد. خسرو میرزا در رمضان ۱۲۴۵ وارد تبریز شد. میرزامصطفی افشار، منشی این هیئت، ماجرای سفر خسرو میرزا را نوشته است که این سفرنامه به همراه شرح حال عباس میرزا نایب السلطنه، تألیف میرزا مسعود انصاری، در ۱۳۴۹ش در تهران منتشر شد.
پیروزی های خسرو میرزا
در ۱۲۴۶ که عباس میرزا مأمور نظم ایالات یزد و کرمان شد، خسرو میرزا را نیز همراه خود برد. خسرو میرزا در ۱۲۴۷ به فرمان عباس میرزا به طبس رفت و به همراه امیرعلی نقی عرب زنگویی، از اعراب شیبانی و حاکم آن حدود، قلعه ترشیز (کاشمر کنونی) را تسخیر و اوضاع آن جا را آرام کرد. در ترشیز، خانه ای عرب میش مست از وی اطاعت کردند. خسرو میرزا آنان را با خود به مشهد نزد نایب السلطنه برد و نایب السلطنه نیز آنان را مورد توجه قرار داد. در همان سال، عباس میرزا جمعی از سپاهیان را برای سرکوبی مخالفان، به اتفاق خسرو میرزا، به خراسان فرستاد.
نیابت حکومت خراسان
خسرو میرزا در ۱۲۴۸، از سوی پدر به نیابت حکومت خراسان منصوب شد. وی در ۱۲۴۹ به همراه پدرش با چند فوج به خراسان رفت. عباس میرزا در همان سال، محمدمیرزا، خسرومیرزا و چند تن از سران خراسان را مأمور سرکوب کردن کامران میرزا (حاکم هرات) و فتح هرات کرد. کامران میرزا اندکی پس از محاصره شهر شکست خورد و از کارگزاران انگلیسی در هندوستان یاری خواست. در همان هنگام، عباس میرزا درگذشت و پسرانش ناچار دست از محاصره کشیدند و با کامران میرزا مصالحه کردند.
دستگیری خسرو میرزا
...