پژوهش و نگارش از sayogine@yahoo. com
ایرانیان باستان برای هر روز نامی گذاشتند تا یادآوری آنها، آنان را از بدی ها بازدارد. این نام ها نخست به زبان پهلوی نوشته شده و سپس اوستایی آن در برابرش آورده شده و پس از آن به پارسی امروز معنی شده است:
1ـ اُهْرمَزد= ohr - mazd ( اوستایی: اَهورَمَزدائو ahu - ru - maz - dãu ) هرمز، اورمَزد، اهورا مزدا ( اهورا: هستی بخش؛ مزدا: دانای همه چیز ) نام نخستین امشاسپند و نام نخستین روز هر ماه و نام ستاره ی مشتری
2ـ وَهمَن= vah - man ( اوستایی: وُهومَنvohu - man ) بهمن، اندیشه ی نیک. نام دومین امشاسپند و نگهبان چهارپایان و نام دومین روز هر ماه. دوم بهمن در ایران باستان، روز پدر بوده است؛ چون در گذشته زندگی دامپروری و کشاورزی بوده و پدران از دامها نگهداری می کردند.
3ـ اَشَ= aŝa ( اوستایی: اَشَ aŝa ) راستی، درستی، حق، حقیقت، پاکی؛ اَرتَ وَهیشْت= arta - vah - iŝt اردیبهشت، نام سومین امشاسپند ( سومین روز ماه، دو نام داشته است )
4ـ شَترَوَر= ŝatra - var ( اوستایی: خَشثْرَوَئیرْیَ xŝaşr - a - vaïr - ya ) شهریور، نام چهارمین امشاسپند و نام فرشته ای که نگهدارنده ی آتش و آهن است و نام چهارمین روز هر ماه.
5ـ سْپَندَرمَت= span - d - armat ( اوستایی: سْپِنتَ آرمَئیتیspenta - ãrmaïti ) زمین دایرـ حاصلخیز، نیروی نگهدارنده ی زمین حاصلخیز. نام پنجمین امشاسپند و پنجمین روز هر ماه؛ همچنین این روز در ماه اسفند، روز زن، مادر و زمین بوده است.
6ـ خوردَت= xur - dat ( اوستایی: هَئورْوَتات haurva - tãt ) خرداد؛ ششمین اَمشاسپند از هفت امشاسپند که نگهبان تندرستی، آسایش و خوشبختی هستند و نام ششمین روز هر ماه.
7ـ اَمورداد= a - mur - dãd ( اوستایی: اَمِرِتات a - mere - tãt ) جاودانگی، ابدی، نامیرایی، نام هفتمین امشاسپند و نام هفتمین روز هر ماه.
8ـ دَدْو ایی آتور= dadv - i - ãtur ( اوستایی: دَذْوَنگْهِ آتر dażvangh - e - ãtar ) آفریدگارآتش، دی به آذر، روز آفرینش آذرخش و نام هشتمین روز هر ماه؛ زیرا ایرانیان باستان بر این باور بوده اند که آتش با جهیدن آذرخش پدید آمده است.
9ـ آتور/ اَدور= ãtur/adur ( اوستایی: آتَر ãtar ) آتش، آذر، نام نهمین روز هر ماه.
10ـ آپان= ãp - ãn ( اوستایی: آپِم ãp - em ) آبان، ماه آب، ماهی که در آن بارندگی آغاز می شود، نام ایزد یا فرشته ای که نگهبان آهن و آب است؛ و نام دهمین روز هر ماه.
11ـ خْوَر= xvar ( اوستایی: خْوَرَئیت xvara - ït ) خور، خورشید، آفتاب و نام یازدهمین روز هر ماه.
12ـ ماه= mãh ( اوستایی: ماهیَ mãh - ya، ماوَنگهَ mãvangha ) ماه، نام فرشته ای که نگهدارنده ی ماه در آسمان است و نام دوازدهمین روز هر ماه.
13ـ تیر= tir ( اوستایی: تیشتْرْیَ tiŝ - tr - ya ) درخشان، تابان، تیر، ستاره ی تیر یا عطارد، ستاره ی باران، ستاره ی تابان، نام سیزدهمین روز هر ماه.
14ـ گوش= guŝ ( اوستایی: گَئُش gaoŝ ) گوش، نام ایزدی که نگهبان چهارپایان است و نام چهاردهمین روز هر ماه.
15ـ دَدْو پَت میتر= dadv - pat - mitr دی به مهر؛ آفریدگار مهر؛ ددو یی رُچ dadv - i - roĉ دی به روز؛ آفریننده ی روز، نام پانزدهمین روز هر ماه.
16ـ میهر= mihr ( اوستایی: میثرَ mişra ) مهر، میترا، نیروی نگهدارنده ی روشنایی، پیشرو خورشید، پیمان، عهد، میثاق، قول، قرارداد، توافقنامه، موافقتنامه، عهدنامه، معاهده، نوید، مژده، وعده، هماهنگی، سازگاری، تناسب، توافق، داد و ستد، معامله، دوستی، رفاقت، نام شانزدهمین روز هر ماه.
17ـ سْروش= sruŝ ( اوستایی: سْرَئُشَ sraoŝa ) نام ایزد فرمانبرداری است، نام هفدهمین روز هر ماه.
18ـ رَشْن= raŝn ( اوستایی: رَشنی raŝni ) نام ایزد نگهبان دادگری و راستی، ایزدی که در سر پل چینوت در روز سوم پس از مرگ، کارهای خوب و بد مردگان را بررسی می کند؛ و نام هژدهمین روز هر ماه
19ـ فْرَوَرتیکان= fra - vart - ik - ãn ( اوستایی: فْرورتیَ fra - vart - ya ) فروردین، روز و ماه آفرینش انسان، روز و ماهی که در آن در جانداران روح دمیده شد؛ و نام نوزدهمین روز هر ماه.
20ـ واهرام= vãhr - ãm ( اوستایی: وِرِثرَغنَ vereş - ra - qna ) دشمن شکن یا پرچمدار اهورا مزدا ) ، ستاره ی بهرام ( مریخ ) ، نام بیستمین روز هر ماه.
21ـ رام / رام روز= rãm/rãm - ruz ( اوستایی: رامَ rãm - a ) ، آرام، شاد، خوشحال، نام بیست و یکمین روز هر ماه.
22ـ وات= vãt ( سنسکریت: وَهَه vaha؛ واتَ vãta؛ اوستایی: واتَ vãta، وائیتیvãiti ، واتِم vã - tem، فرانسه: وانْت vent ) باد، نیروی وزاننده ی باد، نام بیست و دومین روز هر ماه.
23ـ دَدْو یی دِن=dadv - i - den دی به دین، آفریدگار دین، نام بیست و سومین روز هر ماه.
24ـ دِن= den ( اوستایی: دَئِنا daenã ) ـ1ـ دین، کیش، مذهب 2ـ حکم دینی 3ـ وجدان، انصاف 4ـ متدین، مؤمن، ایماندار 5 ـ نشان دادگری 6ـ خوشبین، دارای حسن ظن. نام بیست و چهارمین روز هر ماه.
25ـ اَرت/ اَرد= art ( اوستایی: اَرِتَ areta ) ـ1ـ نام ایزد نگهبان دارایی 2ـ راستی، صداقت. ارت در یک جا به واتای توانگری و در جای دیگر به واتای بخشایش، برکت، پاداش و بهره و در جایی نام اهورای نگهبان دارایی است. در جهان مینوی و روز رستاخیز، پاداش کارهای خوب و سزای کارهای بد با همکاری او داده خواهد شد. در کتاب «فروردین یشت»، اَشی در چهره ی دختری زیبا و نیرومند توصیف شده است. . پورداوود، یشت ها ) ارت در شاهنامه ارد نوشته شده است: سر آمد کنون قصه ی یزدگرد به ماه سفندار مذ روز ارد؛ اَهلیش وَنگ ahliŝvang نام یکی از ایزدان ماده ( در برابر ایزد نر ) ( بیست و پنجمین روز هر ماه نیز دو نام دارد )
26ـ اَرشتاد= arŝtãd ( اوستایی: اَرشتات arŝtãt ) ایزد نگهبان راستی ـ درستی ـ حقیقت، دادگری، عدالت، نام بیست و ششمین روز هر ماه.
27ـ آسمان/ آسمان رُچ= ãs - mãn/ãs - mãn - roch ( اوستایی: اَسْمَن as - man ) آسمان، آسمان روز، نام بیست و هفتمین روز هر ماه.
28ـ زامیات= zãm - yãt، زامیاد= zãm - yãd ایزد نگهدارنده ی زمین، گاهنما، . . .
ایرانیان باستان برای هر روز نامی گذاشتند تا یادآوری آنها، آنان را از بدی ها بازدارد. این نام ها نخست به زبان پهلوی نوشته شده و سپس اوستایی آن در برابرش آورده شده و پس از آن به پارسی امروز معنی شده است:
1ـ اُهْرمَزد= ohr - mazd ( اوستایی: اَهورَمَزدائو ahu - ru - maz - dãu ) هرمز، اورمَزد، اهورا مزدا ( اهورا: هستی بخش؛ مزدا: دانای همه چیز ) نام نخستین امشاسپند و نام نخستین روز هر ماه و نام ستاره ی مشتری
2ـ وَهمَن= vah - man ( اوستایی: وُهومَنvohu - man ) بهمن، اندیشه ی نیک. نام دومین امشاسپند و نگهبان چهارپایان و نام دومین روز هر ماه. دوم بهمن در ایران باستان، روز پدر بوده است؛ چون در گذشته زندگی دامپروری و کشاورزی بوده و پدران از دامها نگهداری می کردند.
3ـ اَشَ= aŝa ( اوستایی: اَشَ aŝa ) راستی، درستی، حق، حقیقت، پاکی؛ اَرتَ وَهیشْت= arta - vah - iŝt اردیبهشت، نام سومین امشاسپند ( سومین روز ماه، دو نام داشته است )
4ـ شَترَوَر= ŝatra - var ( اوستایی: خَشثْرَوَئیرْیَ xŝaşr - a - vaïr - ya ) شهریور، نام چهارمین امشاسپند و نام فرشته ای که نگهدارنده ی آتش و آهن است و نام چهارمین روز هر ماه.
5ـ سْپَندَرمَت= span - d - armat ( اوستایی: سْپِنتَ آرمَئیتیspenta - ãrmaïti ) زمین دایرـ حاصلخیز، نیروی نگهدارنده ی زمین حاصلخیز. نام پنجمین امشاسپند و پنجمین روز هر ماه؛ همچنین این روز در ماه اسفند، روز زن، مادر و زمین بوده است.
6ـ خوردَت= xur - dat ( اوستایی: هَئورْوَتات haurva - tãt ) خرداد؛ ششمین اَمشاسپند از هفت امشاسپند که نگهبان تندرستی، آسایش و خوشبختی هستند و نام ششمین روز هر ماه.
7ـ اَمورداد= a - mur - dãd ( اوستایی: اَمِرِتات a - mere - tãt ) جاودانگی، ابدی، نامیرایی، نام هفتمین امشاسپند و نام هفتمین روز هر ماه.
8ـ دَدْو ایی آتور= dadv - i - ãtur ( اوستایی: دَذْوَنگْهِ آتر dażvangh - e - ãtar ) آفریدگارآتش، دی به آذر، روز آفرینش آذرخش و نام هشتمین روز هر ماه؛ زیرا ایرانیان باستان بر این باور بوده اند که آتش با جهیدن آذرخش پدید آمده است.
9ـ آتور/ اَدور= ãtur/adur ( اوستایی: آتَر ãtar ) آتش، آذر، نام نهمین روز هر ماه.
10ـ آپان= ãp - ãn ( اوستایی: آپِم ãp - em ) آبان، ماه آب، ماهی که در آن بارندگی آغاز می شود، نام ایزد یا فرشته ای که نگهبان آهن و آب است؛ و نام دهمین روز هر ماه.
11ـ خْوَر= xvar ( اوستایی: خْوَرَئیت xvara - ït ) خور، خورشید، آفتاب و نام یازدهمین روز هر ماه.
12ـ ماه= mãh ( اوستایی: ماهیَ mãh - ya، ماوَنگهَ mãvangha ) ماه، نام فرشته ای که نگهدارنده ی ماه در آسمان است و نام دوازدهمین روز هر ماه.
13ـ تیر= tir ( اوستایی: تیشتْرْیَ tiŝ - tr - ya ) درخشان، تابان، تیر، ستاره ی تیر یا عطارد، ستاره ی باران، ستاره ی تابان، نام سیزدهمین روز هر ماه.
14ـ گوش= guŝ ( اوستایی: گَئُش gaoŝ ) گوش، نام ایزدی که نگهبان چهارپایان است و نام چهاردهمین روز هر ماه.
15ـ دَدْو پَت میتر= dadv - pat - mitr دی به مهر؛ آفریدگار مهر؛ ددو یی رُچ dadv - i - roĉ دی به روز؛ آفریننده ی روز، نام پانزدهمین روز هر ماه.
16ـ میهر= mihr ( اوستایی: میثرَ mişra ) مهر، میترا، نیروی نگهدارنده ی روشنایی، پیشرو خورشید، پیمان، عهد، میثاق، قول، قرارداد، توافقنامه، موافقتنامه، عهدنامه، معاهده، نوید، مژده، وعده، هماهنگی، سازگاری، تناسب، توافق، داد و ستد، معامله، دوستی، رفاقت، نام شانزدهمین روز هر ماه.
17ـ سْروش= sruŝ ( اوستایی: سْرَئُشَ sraoŝa ) نام ایزد فرمانبرداری است، نام هفدهمین روز هر ماه.
18ـ رَشْن= raŝn ( اوستایی: رَشنی raŝni ) نام ایزد نگهبان دادگری و راستی، ایزدی که در سر پل چینوت در روز سوم پس از مرگ، کارهای خوب و بد مردگان را بررسی می کند؛ و نام هژدهمین روز هر ماه
19ـ فْرَوَرتیکان= fra - vart - ik - ãn ( اوستایی: فْرورتیَ fra - vart - ya ) فروردین، روز و ماه آفرینش انسان، روز و ماهی که در آن در جانداران روح دمیده شد؛ و نام نوزدهمین روز هر ماه.
20ـ واهرام= vãhr - ãm ( اوستایی: وِرِثرَغنَ vereş - ra - qna ) دشمن شکن یا پرچمدار اهورا مزدا ) ، ستاره ی بهرام ( مریخ ) ، نام بیستمین روز هر ماه.
21ـ رام / رام روز= rãm/rãm - ruz ( اوستایی: رامَ rãm - a ) ، آرام، شاد، خوشحال، نام بیست و یکمین روز هر ماه.
22ـ وات= vãt ( سنسکریت: وَهَه vaha؛ واتَ vãta؛ اوستایی: واتَ vãta، وائیتیvãiti ، واتِم vã - tem، فرانسه: وانْت vent ) باد، نیروی وزاننده ی باد، نام بیست و دومین روز هر ماه.
23ـ دَدْو یی دِن=dadv - i - den دی به دین، آفریدگار دین، نام بیست و سومین روز هر ماه.
24ـ دِن= den ( اوستایی: دَئِنا daenã ) ـ1ـ دین، کیش، مذهب 2ـ حکم دینی 3ـ وجدان، انصاف 4ـ متدین، مؤمن، ایماندار 5 ـ نشان دادگری 6ـ خوشبین، دارای حسن ظن. نام بیست و چهارمین روز هر ماه.
25ـ اَرت/ اَرد= art ( اوستایی: اَرِتَ areta ) ـ1ـ نام ایزد نگهبان دارایی 2ـ راستی، صداقت. ارت در یک جا به واتای توانگری و در جای دیگر به واتای بخشایش، برکت، پاداش و بهره و در جایی نام اهورای نگهبان دارایی است. در جهان مینوی و روز رستاخیز، پاداش کارهای خوب و سزای کارهای بد با همکاری او داده خواهد شد. در کتاب «فروردین یشت»، اَشی در چهره ی دختری زیبا و نیرومند توصیف شده است. . پورداوود، یشت ها ) ارت در شاهنامه ارد نوشته شده است: سر آمد کنون قصه ی یزدگرد به ماه سفندار مذ روز ارد؛ اَهلیش وَنگ ahliŝvang نام یکی از ایزدان ماده ( در برابر ایزد نر ) ( بیست و پنجمین روز هر ماه نیز دو نام دارد )
26ـ اَرشتاد= arŝtãd ( اوستایی: اَرشتات arŝtãt ) ایزد نگهبان راستی ـ درستی ـ حقیقت، دادگری، عدالت، نام بیست و ششمین روز هر ماه.
27ـ آسمان/ آسمان رُچ= ãs - mãn/ãs - mãn - roch ( اوستایی: اَسْمَن as - man ) آسمان، آسمان روز، نام بیست و هفتمین روز هر ماه.
28ـ زامیات= zãm - yãt، زامیاد= zãm - yãd ایزد نگهدارنده ی زمین، گاهنما، . . .