طغتکین

طغتکین . [ طُ ت َ ] (اِخ ) (الامیر...) در اخبار الدولة السلجوقیه آورده : الب ارسلان در اوایل ربیعالاول سال 453 هَ . ق . از ری به قصد غزای روم حرکت کرد... چون با لشکریان به مرند رسید در آنجا چند روزی اقامت گزید، امیر طغتکین نامی که در طریق روم با جماعتی از ترکمانان در آن جاده همواره موجبات رنج و مزاحمت رومیان را فراهم آوردی واز این رو از رومیان بیم داشت ، به الب ارسلان پناه برد، و رهنمائی وی و لشکریانش را به مضایق و معابر سخت آن جاده تعهد کرد. (تاریخ الدولة السلجوقیة ص 35).

طغتکین . [ طُ ت َ ] (اِخ ) سیف الاسلام ، ظهیرالدین طغتکین . سرسلسله ٔاتابکان دمشق که به آل بوری نیز اشتهار دارند. وی ازسال 497 تا 522 هَ . ق . در شام پادشاهی کرد. رجوع به اتابکان دمشق شود. وی از رجال درباری تاج الدوله تتش بشمار میرفت و تا زمانی که تاج الدوله تتش برای جنگ و پیکار با برادرزاده ٔ خویش برکیاروق به ری اقامت داشت ، طغتکین نیز با او همراه بود، پس از کشته شدن تتش ، به دمشق بازگشت ، و در تمام مدت فرمانروائی دقاق پسر تتش ، طغتکین اتابک وی میبود. طغتکین مردی باشهامت و سهمگین و با تبهکاران بسیار سختگیر بود، و دیرگاهی در شام فرمانروائی کرد، تا در سال 522 در هفتم صفردنیا را بدرود گفت ، و در مسجد الحدید دمشق ، بجانب قبله ٔ مصلی او را به خاک سپردند. ابن القلانسی گوید: مصحف شریفی را که عثمان بن عفان خلیفه ٔ سوم از مدینه ٔ منوره به طبریه ٔ شام انتقال داده بود، طغتکین از مسجدطبریه به جامع اموی دمشق نقل کرد. و پس از وفات طغتکین تاج الملوک بوری جانشین او گردید. (اخبارالدول قرمانی ص 281). گویند اتابک طغتکین بوری ، محتسبی میطلبید، عالمی را بدو نام بردند، و او وی را بخواست ، و گفت من ترا تولیت امر حسبه دادم که امر به معروف بر مردم و نهی از منکر کنی ، عالم گفت اگر چنین است حالی از این بالش و این مسند برخیز، چه این دو ابریشمین است ، و این انگشتری از انگشت بیرون کن ، چه از زر باشد از آنکه رسول صلوات اﷲ و سلامه علیه ، فرموده است که این دو بر زنان امت او روا و بر مردان حرام باشد. طغتکین در حال از بالش و مسند برخاست ، و انگشتری بیرون کرد، و گفت امر شرطه نیز ترا سپردم و مردم محتسب بهیبت تر از او ندیدند. (معالم القربة ص 13). (در معالم القربة اسمی از طغتکین نبرده است ). در دائرة المعارف اسلام که به فرانسه تألیف شده سرسلسله ٔ آل بوری را بدین طریق نام برده است : «طغتکین بن عبداﷲ، امین الدوله ، ظهیرالدین ، ابومنصور». ابن الاثیر در حوادث سال 522 میگوید: در هشتم صفر این سال اتابک طغتکین وفات یافت . وی غلام تتش بود، مردی دانا و نیکخواه و مجاهد در راه اسلام بویژه در برابر فرنگیان و با رعایا نیک رفتار بود و با آنان به عدل و داد معاملت میکرد، لقبش ظهیرالدین . با تصریح ابن اثیر به اینکه ظهیرالدین لقب طغتکین بوده ، و با تصریح ابن خلکان به اینکه طغتکین بن ایوب سیف الاسلام لقب داشته احتمال میرود ظهیرالدین بین هر دو مشترک ، و سیف الاسلام مختص طغتکین بن ایوب بوده است و در تهذیب تاریخ ابن عساکر (ج 7 ص 58) آمده است : طغتکین ، ابومنصور المعروف باتابک ، بی آنکه لقبی برای او ذکر کند. و رجوع به حبیب السیر چ خیام ج 2 ص 550 و اخبار الدولة السلجوقیة چ محمد اقبال ص 196 شود.

(معجم البلدان ج 7 ص 178).