محصول جانبی

محصول جانبی (به انگلیسی: By-product) فرآورده ای است که می تواند در کنار محصول اصلی به طور ناخواسته تولید شود. در صنایع شیمیایی در واکنش و دیگر پروسه های تولیدی محصول جانبی وجود دارد. این ماده ممکن است دارای ارزش افزودۀ بالا باشد یا صرفاً به عنوان ماده ای بی مصرف باید از محصول اصلی جدا شود. از نمونه های معروف محصولات جانبی می توان به سرباره ها اشاره کرد که در کورۀ تولید فلزات از سنگ معدن آن ها به وجود می آید. سرباره ها پس از سرد شدن به صورت پودر یا اشکال دیگر در صنایع مختلف کاربرد دارد.
بُرْزویه پزشک ایرانی زمان انوشیروان ساسانی، در مقدمهٔ کتاب کلیله و دمنه با اشارهٔ تمثیلی به محصول جانبی می نویسد:غرض کشاورز در پراکندن تخم، دانه باشد، اما کاه که علف ستور است به تبع حاصل آید.

محصول جانبی (by-product)
ماده ای که به صورت اتفاقی ضمن تولیدِ موادِ دیگر ایجاد می شود. مثلاً، سربارهمحصول جانبی تولید آهن در کورۀ بلنداست. برای این که فرآیندهای صنعتی به صرفه باشد، لازم است محصولات جانبی بازیابی، یا تا حد مقدور مصرف شوند. در مثال بالا، سرباره را در ساخت جاده ها مصرف می کنند. غالباً محصولات جانبی سمی را با تبدیل آن ها به ماده ای دیگر ازبین می برند. با آن که مادۀ اخیر زیان کمتری دارد، اما بازهم نگران کننده است. مثلاً، دی اکسید گوگرد را، که محصول جانبی تولید برق است، با روش گوگردزدایی از گاز خروجی می توان از دود خروجی دودکش زدود، اما این فرآیند انبوهی گچ تولید می کند که فقط قسمتی از آن را می توان در صنایع ساختمانی مصرف کرد.