پریخان خانم

پریخان خانم (۹۸۵–۹۵۵ (قمری))، دختر شاه طهماسب یکم و شاهدخت با نفوذ دربار صفوی بود.
تاریخ ایران کمبریج، جلد ششم، بخش دوم؛ صفویان، انتشارات مهتاب
پریخان خانم
پریخان خانم (۹۵۵-۹۸۵ه ق) - مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران IICHS
زندگینامه پریخان خانم آرامگاه مجازی
پریخان
خبرآنلاین - پریخان خانم؛ دختر قدرت طلب صفویه
پس از مرگ شاه طهماسب، اسماعیل دوم برای مدت کوتاهی برتخت نشست. در این مدت او مشغول خونریزی و حذف شاهزادگان صفوی شد. خشونت بی حد و مرز او باعث ناخشنودی بزرگان قوم و امرا گردید و سرانجام منجر به برکناری و قتل او شد.
پریخان خانم نقش به سزایی در به قدرت رساندن برادر خود، شاه اسماعیل دوم و قتل برادر دیگرش حیدر میرزا (ولیعهد و رقیب اصلی اسماعیل میرزا) ایفا کرد.
خشونت اسماعیل دوم، گرایش وی به تسنن، طرد پریخان خانم دختر قدرت طلب و بانفوذ شاه طهماسب و تهدید امرای قزلباش نهایتاً منجر به کشته شدن او شد. کشندگان شاه اسماعیل با همکاری کنیزان حرم و پریخان خانم افیون مصرفی شاه را مسموم کردند و محافظان روز بعد شاه را نیمه مرده همراه با رفیقش حسن بیگ حلواچی اوغلی از اتاق او در دولت خانه بیرون آوردند. شاه ساعتی بعد مرد اما حسن بیگ زنده ماند. برخی نوشته اند ۱۲ مرد به لباس زنانه به اتاق خواب او رفتند و به تحریک خواهر شاه پریخان خانم، او را خفه کردند. برخی مرگ او را به بیماری قولنج ذکر کرده اند و عده ای مرگ او را خوردن تریاک یا فلونیای زیاد در منزل حسن بیگ حلواچی اوغلی نوشته اند. برخی دیگر هم در آن عصر مرگ شاه اسماعیل دوم را باور نداشتند و می گفتند وی کشته نشده است.

پَری خان خانم (۹۵۵ـ۹۸۵ق)
از شاهزاده خانم های بانفوذ دربار صفوی. دختر شاه طهماسب اول و بسیار مورد توجه پدر بود. هنگام بیماری شاه، او توانست، برخلاف میل امیران قزلباش، نظر مساعد شاه را نسبت به سلطنت برادرش، اسماعیل میرزا، فراهم سازد. پس از مرگ شاه طَهماسْب ، حیدر میرزا، برادر ناتنی او، با توطئۀ پری خان خانم و به کمک شمخال سلطان، دایی پری خان، به قتل رسید، اما شاه اسماعیل دوم، پس از رسیدن به قزوین، از قدرت وی کاست و امیران قزلباش را از اطراف او پراکند. پس پری خان خانم درصدد قتل وی برآمد و او را نیز مسموم کرد. تا روی کار آمدن سلطان محمد خدابنده، پسر بزرگ شاه طهماسب ، بار دیگر امور سلطنت در اختیار پری خان خانم قرار گرفت ، اما پس از جلوس سلطان محمد خدابنده به تحریک وزیر سلطان، میرزا سلطان جابری اصفهانی، و همسر شاه، خیرُالنّساء خانم، شاه دستور قتل پری خان خانم را صادر کرد و وی را در خانۀ میرزا خلیل افشار، للۀ دوران کودکی اش، خفه کردند و پیکر او را در امامزاده حسین قزوین به خاک سپردند.

پریخان خانم با تخلُّص حقیقی و حیاتی (اوت ۱۵۴۸، اهر - ۱۲ فوریه ۱۵۷۸، قزوین) شاهدخت صفوی، شاعر و نویسندهٔ ایرانی؛ فرزند طهماسب اول بود.
•

[ویکی فقه] پَرْی خانْ خانُم (رجب ۹۵۵- رجب۹۸۵/اوت۱۵۴۸- سپتامبر۱۵۷۷)، دختر شاه طهماسب اول صفوی و بانویی سیاست مدار و قدرتمند که در تحولات سیاسی دوره خود نقشی مهم داشت.
وی در حوالی اهر زاده شد. مادرش سلطان آغاخانم، از زنان چرکس حرم شاه طهماسب، و دایی وی شمخال سلطان از سرداران با نفوذ و رئیس سپاهیان چرکس بود.
← نفوذ در دستگاه حکومتی
پری خان خانم بانویی باهوش، قدرت طلب، دسیسه گر، دانش دوست و ادب پرور بود. عبدی بیک نویدی شیرازی تاریخ تکملة الاخبار را به نام او نوشته است. محتشم کاشانی، شاعر معروف دوره صفوی مورد علاقه و توجه پری خان خانم بود و او نیز قصایدی در مدح پری خان خانم سروده است. پری خان خانم خود نیز شعر می سرود و «حقیقی» تخلص می کرد و در برخی از تذکره ها اشعاری از او باقی مانده است. پری خان خانم مدرسه ای در اصفهان ساخت که به نام وی شهرت یافت، اما پس از چندی ویران شد و مصالح آن در ساخت مسجد رحیم خان و مسجد نو به کار رفت.