پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سازمانی دولتی و وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران است. این سازمان مرکزی پژوهشی است که به مطالعه و تحقیق در حوزهٔ علوم انسانی و مطالعات فرهنگی می پردازد. این پژوهشگاه متشکل از سیزده پژوهشکده تخصصی در حوزه های اقتصاد، مدیریت، روانشناسی، علوم سیاسی، تاریخ، ادبیات، زبانشناسی، جامعه شناسی، اخلاق و ارتباطات است. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی قدیمی ترین و بزرگترین پژوهشگاه علوم انسانی در کشور ایران است. هم اکنون سرپرستی این مرکز را دکتر حسینعلی قبادی بر عهده دارد. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی صرفاً در سطح کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (PhD) دانشجو می پذیرد.
وبگاه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
با حکم وزیر علوم، حسینعلی قبادی سرپرست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی شد|وب سایت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
سابقه تأسیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به سال ۱۳۴۳ می رسد. در مهرماه این سال بنیاد فرهنگ ایران به عنوان سازمانی غیرانتفاعی و با هدف پاسداشت، گسترش و پیشبرد زبان فارسی بنیان نهاده شد. دکتر پرویز ناتل خانلری اولین دبیر کل بنیاد فرهنگ ایران بود. در سال ۱۳۵۱، پژوهشکده فرهنگ ایران، وابسته به بنیاد فرهنگ ایران تأسیس شد که دارای چهار رشته بود: ادبیات فارسی، زبان های باستانی ایران، زبان شناسی عمومی و تاریخ. پژوهشکده برنامه های جهانی پژوهشی در زبان شناسی فارسی را پشتیبانی مالی نموده و برنامه هایی برای دادن بورس تحصیلی به دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی داشت. بیش از سی نفر پژوهشگر دارای مدرک کارشناسی در زبان و ادبیات فارسی در این پژوهشکده با روش پژوهش آشناشدند و در شعبه های پژوهشی بنیاد با گرفتن کمک هزینه تحصیلی کارآموزی کردند.
پس از انقلاب اسلامی، در سال ۱۳۶۰، بنیاد فرهنگ ایران و یازده مؤسسه علمی، فرهنگی و پژوهشی دیگر (انجمن حکمت و فلسفه ایران؛ بنیاد شاهنامه فردوسی؛ بنیاد فرهنگ و هنر ایران؛ پژوهشکده علوم ارتباطی و توسعه ایران؛ پژوهشگاه علوم انسانی؛ فرهنگستان ادب و هنر ایران؛ فرهنگستان زبان ایران؛ فرهنگستان علوم ایران؛ مرکز اسناد فرهنگی آسیا؛ مرکز ایرانی تحقیقات خارجی؛ مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ ها) با یکدیگر ادغام شدند و نهادی با عنوان «مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی» وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت تشکیل شد. در سال ۱۳۶۹ پس از تغییر تشکیلات سازمانی، این مؤسسه با تصویب شورای گسترش آموزش عالی عنوان «پژوهشگاه» را دریافت کرد که تشکیلات سازمانی آن در خرداد ماه ۱۳۷۲ به تصویب نهایی سازمان امور اداری و استخدامی کشور رسید. در این مدت نیز پژوهشگاه هایی به آن اضافه شده و یک مؤسسه از آن منشعب شد. در سال ۱۳۷۳ شورای عالی پژوهشگاه به منظور تأکید بر گرایش علوم انسانی و مسائل فرهنگی در تحقیقات پژوهشگاه، عنوان «پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» را برای این نهاد پیشنهاد کرد که مورد تصویب شورای گسترش آموزش عالی قرار گرفت. در سال ۱۳۹۷ بنیاد دانشنامه نگاری ایران نیز در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ادغام شد و تبدیل به یکی از پژوهشکده های پژوهشگاه (پژوهشکده دانشنامه نگاری) شد. اکثر دانشمندان و اساتید برجسته حوزه علوم انسانی کشور از دیرباز در کارنامه خود ارتباط مؤثری با پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی داشته اند.
در حال حاضر این پژوهشگاه دارای بیش از ۱۳ پژوهشکده از جمله پژوهشکده زبان و ادبیات، زبان شناسی، تاریخ ایران، مطالعات اجتماعی، اقتصاد و مدیریت، اندیشهٔ سیاسی، انقلاب و تمدن اسلامی، حکمت معاصر، مطالعات تطبیقی حقوق، غرب شناسی و علم پژوهی، اخلاق و تربیت، مطالعات فرهنگی و ارتباطاتاست.

سازمانی تحقیقاتی در زمینۀ علوم انسانی. در ۱۳۶۰ش با نام موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی از ادغام چند مؤسسه پژوهشی با نام های انجمن حکمت و فلسفه ایران، بنیاد شاهنامۀ فردوسی، بنیاد فرهنگ ایران، بنیاد فرهنگ و هنر ایران، پژوهشکدۀ علوم ارتباطی و توسعۀ ایران، فرهنگستان زبان ایران، فرهنگستان علوم ایران، مرکز اسناد فرهنگی آسیا، مرکز ایرانی تحقیقات تاریخی، و مرکز ایرانی مطالعۀ فرهنگ ها تأسیس شد. در ۱۳۶۹ش پس از تغییرات سازمانی و تشکیلاتی از سوی شورای گسترش آموزش عالی، عنوان پژوهشگاه یافت. در ۱۳۷۳، شورای عالی پژوهشگاه که از بخش های تشکیل دهندۀ آن است، برای تأکید بر گرایش علوم انسانی در تحقیقات پژوهشگاه، عنوان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی را برای آن برگزید. تشکیلات آن علاوه بر شورای عالی پژوهشگاه، از هیئت امنا، ریاست پژوهشگاه، شورای پژوهشی، حوزۀ معاونت ها، پژوهشکده ها، گروه های مستقل تحقیقاتی، مراکز اسناد فرهنگی آسیا، کتابخانه ها، مرکز رایانه، انتشارات و روابط عمومی تشکیل شده است. پژوهشکده های آن عبارت اند از ادبیات، زبان شناسی، تاریخ و فلسفۀ علوم، علوم و ادیان، علوم اجتماعی و مطالعۀ فرهنگ ها. دو دوره برنامۀ آموزشی شامل دورۀ تحصیلات تکمیلی و دوره های آزاد آموزشی دارد. در چند سال اخیر، انجمن حکمت و فلسفه ایران از پژوهشگاه جدا و سازمانی مستقل شده است.

[ویکی اهل البیت] «پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» نهادی پژوهشی است که به طور عمده، وظیفه تحقیق در علوم انسانی و انجام مطالعات فرهنگی را بر عهده دارد. به نحوی که اکثر اساتید برجسته حوزه علوم انسانی در کارنامه خود ارتباط مؤثری با این نهادی پژوهشی است که به طور عمده، وظیفه تحقیق در علوم انسانی و انجام مطالعات فرهنگی را بر عهده دارد. به نحوی که اکثر اساتید برجسته حوزه علوم انسانی در کارنامه خود ارتباط مؤثری با این پژوهشگاه داشته اند.
در سال 1360 با ادغام 12 مؤسسه پژوهشی، نهادی با عنوان «مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی» وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی تشکیل شد. در سال 1369 پس از تغییر تشکیلات سازمانی، این مؤسسه با تصویب شورای گسترش آموزش عالی عنوان «پژوهشگاه» را دریافت کرد که تشکیلات سازمانی آن در خرداد ماه 1372 به تصویب نهایی سازمان امور اداری و استخدامی کشور رسید.
در این مدت نیز پژوهشگاه هایی به آن اضافه شده و یک مؤسسه از آن منشعب شد. در سال 1373 شورای عالی پژوهشگاه به منظور تأکید بر گرایش علوم انسانی و مسائل فرهنگی در تحقیقات پژوهشگاه، عنوان «پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» را برای این نهاد پیشنهاد کرد که مورد تصویب شورای گسترش آموزش عالی قرار گرفت.
در حال حاضر این پژوهشگاه دارای پژوهشکده زبان و ادبیات فارسی، پژوهشکده اندیشه سیاسی در اسلام، پژوهشکده تاریخ، پژوهشکده زبان شناسی، پژوهشکده علوم اجتماعی، پژوهشکده مطالعات فرهنگ ها، پژوهشکده مطالعات تطبیقی اقتصاد، گروه بررسی مسائل زنان، گروه علم و دین، گروه فکرپروری برای کودکان و نوجوانان، گروه غرب شناسی، گروه فلسفه و کلام، مرکز تحقیقات امام علی علیه السلام، مرکز اسناد فرهنگی آسیا و شورای بررسی متون است.
گفتنی است در حال حاضر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در بعضی رشته ها در سطح کارشناسی ارشد و دکتری اقدام به پذیرش دانشجو می کند.