تارانچی

تارانچی یا ترانچی گروهی از مسلمانان باشندهٔ واحه های پیرامون دره تاریم در ایالت کنونی سین کیانگ چین می باشند. آنان از تبار اویغورها، تخاری ها و دیگر اقوام ایرانی تبار، خلخ ها، مغولان و دیگر مردمان ترکی-مغولی می باشند. مذهب آنان سنی حنفی است. زبان آنان گویش قارلقی ترکی می باشد که وامواژه های فراوانی از فارسی، عربی، چینی و مغولی درخود دارد.

[ویکی فقه] تارانْچی، گروهی از ترکان اویغور جدید ساکن در شمال غربی چین و آسیای مرکزی بودند.
واژۀ تارانچی به معنای کشاورز برگرفته از واژۀ مغولی «تاری» است که در آن زبان به معنای شانه زدن است و به استعاره از آن معانی شخم زدن، کشاورز، رعیت و روستایی مستفاد می شود.
IA، ج۱۱، ص۷۶۸.
ظاهراً نخستین بار نام تارانچی در اواسط سده ۱۳ق/ ۱۹م برای این گروه از اویغور های جدید به کار رفته است. در آن زمان، حکومت چین گروهی متشکل از ۶ هزار خانوار از ترکی زبانان موسوم به کاشغری ها را در درۀ رود ایلی اسکان داد. این مهاجران کشاورز بودند و به همین سبب، چینی ها این عده را تارانچی یا کشاورز نامیدند.
Akiner، Sh، ج۱، ص۳۴۵، Islamic Peoples of the Soviet Union، London، ۱۹۸۳.
از ۱۲۳۵ق/۱۸۲۰م به مدت ۴۰ سال ترکستان چین دستخوش ناآرامی هایی بود که ناشی از ناخرسندی مسلمانان ترکی زبان آن جا از حکومت چین بوده است.
Chu، Wen-Djang، ج۱، ص۸، The Moslem Rebellion in Northwest China، ۱۸۶۲-۱۸۷۷، Paris، ۱۹۶۶.
...