نبرد کورسک درگیری ای در جنگ جهانی دوم میان نیروهای آلمان و شوروی در جبهه شرق نزدیک کورسک (۴۵۰ کیلومتر یا ۲۸۰ مایل جنوب غرب مسکو) در اتحاد جماهیر شوروی بین ماه های ژوئیه و اوت ۱۹۴۳ بود. تهاجم آلمان نام رمز عملیات ارگ (سیتادل) را بر خود داشت (به آلمانی: Unternehmen Zitadelle) و به یکی از بزرگترین درگیری های زرهی در طول تاریخ یعنی نبرد پروخوروفکا، منجر شد. برای آلمانی ها، این نبرد نشانگر آخرین تهاجم راهبردی که آن ها قادر به انجامش در جبهه شرقی شدند، بود. با نابودی تعداد زیادی از نیروها و تانک های آلمانی اتحاد جماهیر شوروی با این پیروزی برای مابقی جنگ ابتکار عمل راهبردی را در دست گرفت.
آلمانی ها امید داشتند با قطع ارتباط تعداد زیادی از نیروهایی که پیش بینی می کردند در منطقه محدب کورسک (محلی که بخشی از نیروها در محاصره کامل نیستند اما با وجود پیشروی جلوتر از بقیه نیروها از سه طرف با دشمن روبرو هستند و هر لحظه ممکن است به محاصره کامل بیفتند) باشد، پتانسیل هجومی شوروی برای تابستان ۱۹۴۳ را تضعیف کنند. منطقه محدب کورسک با طول ۲۵۰ کیلومتر (۱۶۰ مایل) از شمال تا جنوب و ۱۶۰ کیلومتر (۹۹ مایل) از شرق تا غرب گسترده بود. نقشه آلمانی ها پیش بینی می کرد با یک علمیات گازانبری از جناحین شمالی و جنوبی می توان منطقه محدب کورسک را به محاصره کامل درآورد. با خنثی کردن کورسک آلمانی ها نیز خطوط خود را کوتاه می کردند و برتری عددی شوروی در بخش های حیاتی را از بین برده و ابتکار عمل را از اتحاد جماهیر شوروی بازپس می گرفتند. آدولف هیتلر معتقد بود که پیروزی در کورسک قدرت آلمان را بار دیگر ثابت و اعتبارش نزد متحدان خود را که در فکر خروج از جنگ بودند، بهبود می بخشد. همچنین این امید وجود داشت که تعداد زیادی از سربازان شوروی به اسارت در خواهند آمد و به عنوان برده در صنعت تسلیحات آلمان به کار گرفته خواهند شد.
شوروی از پیش از مقاصد آلمانی ها اطلاع داشت، بخشی از این اطلاعات از طریق سرویس اطلاعاتی بریتانیا و استراق سمع های تانی مهیا شده بود. با ماه ها قبل مطلع بودن از اینکه این حمله در دهانه منطقه محدب کورسک به وقوع خواهد پیوست، شوروی دفاعی عمقی برای در هم شکستن تهاجم سرنیزه زرهی (نوعی تهاجم که نیروهای زرهی به صورت برق آسا به عمق خطوط دشمن حمله می کردند و آرایش آن ها را به هم ریخته و ارتباط خطوط جلو و عقب را قطع می نمودند) آلمان طراحی کرد. آلمانی ها برای بالا بردن توان نیروهای خود و دریافت تسلیحات جدید از جمله تانک پنتر جدید و همچنین تعداد بیشتری از تانک های سنگین تایگر، حمله را به تعویق انداختند. این موضوع زمان بیشتری به ارتش سرخ برای ساخت یک سری کمربندهای دفاعی عمیق داد. آماده سازی های دفاعی شامل میدان های مین، استحکامات، مناطق آتش توپخانه و نقاط مستحکم استقرار سلاح های ضد تانک که حدود ۳۰۰ کیلومتر (۱۹۰ مایل) در عمق گسترده شده بود، می شدند. آرایش های متحرک نیروهای شوروی از منطقه محدب خارج شدند و نیروهای ذخیره زیادی برای ضد حملات راهبردی تشکیل گردید.
نبرد کورسک اولین نبرد در طول جنگ جهانی دوم بود که در آن تهاجم راهبردی آلمانی ها پیش از آن که بتواند در خطوط دشمن رخنه کرده و در عمق راهبردی آن نفوذ نماید، با شکست مواجه شد. حداکثر پیشروی آلمانی ها از شمال تنها ۸ تا ۱۲ کیلومتر و از جنوب ۳۵ کیلومتر بود که با توجه به پهنای ۲۵۰ کیلومتری نتوانست نیروهایی دشمن را به محاصره درآورد. پس از پیروزی در تهاجم زمستانه پیروزی در ضد حمله راهبردی علیه آلمانی ها در کورسک، اولین تهاجم موفقیت آمیز ارتش سرخ در طول تابستان بود.
آلمانی ها امید داشتند با قطع ارتباط تعداد زیادی از نیروهایی که پیش بینی می کردند در منطقه محدب کورسک (محلی که بخشی از نیروها در محاصره کامل نیستند اما با وجود پیشروی جلوتر از بقیه نیروها از سه طرف با دشمن روبرو هستند و هر لحظه ممکن است به محاصره کامل بیفتند) باشد، پتانسیل هجومی شوروی برای تابستان ۱۹۴۳ را تضعیف کنند. منطقه محدب کورسک با طول ۲۵۰ کیلومتر (۱۶۰ مایل) از شمال تا جنوب و ۱۶۰ کیلومتر (۹۹ مایل) از شرق تا غرب گسترده بود. نقشه آلمانی ها پیش بینی می کرد با یک علمیات گازانبری از جناحین شمالی و جنوبی می توان منطقه محدب کورسک را به محاصره کامل درآورد. با خنثی کردن کورسک آلمانی ها نیز خطوط خود را کوتاه می کردند و برتری عددی شوروی در بخش های حیاتی را از بین برده و ابتکار عمل را از اتحاد جماهیر شوروی بازپس می گرفتند. آدولف هیتلر معتقد بود که پیروزی در کورسک قدرت آلمان را بار دیگر ثابت و اعتبارش نزد متحدان خود را که در فکر خروج از جنگ بودند، بهبود می بخشد. همچنین این امید وجود داشت که تعداد زیادی از سربازان شوروی به اسارت در خواهند آمد و به عنوان برده در صنعت تسلیحات آلمان به کار گرفته خواهند شد.
شوروی از پیش از مقاصد آلمانی ها اطلاع داشت، بخشی از این اطلاعات از طریق سرویس اطلاعاتی بریتانیا و استراق سمع های تانی مهیا شده بود. با ماه ها قبل مطلع بودن از اینکه این حمله در دهانه منطقه محدب کورسک به وقوع خواهد پیوست، شوروی دفاعی عمقی برای در هم شکستن تهاجم سرنیزه زرهی (نوعی تهاجم که نیروهای زرهی به صورت برق آسا به عمق خطوط دشمن حمله می کردند و آرایش آن ها را به هم ریخته و ارتباط خطوط جلو و عقب را قطع می نمودند) آلمان طراحی کرد. آلمانی ها برای بالا بردن توان نیروهای خود و دریافت تسلیحات جدید از جمله تانک پنتر جدید و همچنین تعداد بیشتری از تانک های سنگین تایگر، حمله را به تعویق انداختند. این موضوع زمان بیشتری به ارتش سرخ برای ساخت یک سری کمربندهای دفاعی عمیق داد. آماده سازی های دفاعی شامل میدان های مین، استحکامات، مناطق آتش توپخانه و نقاط مستحکم استقرار سلاح های ضد تانک که حدود ۳۰۰ کیلومتر (۱۹۰ مایل) در عمق گسترده شده بود، می شدند. آرایش های متحرک نیروهای شوروی از منطقه محدب خارج شدند و نیروهای ذخیره زیادی برای ضد حملات راهبردی تشکیل گردید.
نبرد کورسک اولین نبرد در طول جنگ جهانی دوم بود که در آن تهاجم راهبردی آلمانی ها پیش از آن که بتواند در خطوط دشمن رخنه کرده و در عمق راهبردی آن نفوذ نماید، با شکست مواجه شد. حداکثر پیشروی آلمانی ها از شمال تنها ۸ تا ۱۲ کیلومتر و از جنوب ۳۵ کیلومتر بود که با توجه به پهنای ۲۵۰ کیلومتری نتوانست نیروهایی دشمن را به محاصره درآورد. پس از پیروزی در تهاجم زمستانه پیروزی در ضد حمله راهبردی علیه آلمانی ها در کورسک، اولین تهاجم موفقیت آمیز ارتش سرخ در طول تابستان بود.
wiki: نبرد کورسک