[ویکی فقه] اِبْن ِ حَضْرَمی ، عبدالله بن عمرو (عامر؟) بن عبدالله بن عماد (مق ۳۸ ق /۶۵۸م )، از امرای طرف دار
بنی امیه که در کشمکش های امویان با
علی بن ابی طالب (ع ) بر سر
خلافت نقش مهمی داشت .
درباره ابن حضرمی و وقایعی که به
قتل او انجامید، منبع اصلی که به ذکر جزئیات حوادث پرداخته ، کتاب الغارات ثقفی کوفی (د ۲۸۳ق / ۸۹۶م ) است و نویسندگان متأخرتر چون
طبری ،
ابن اثیر و ابن ابی الحدید، بیشتر مطالب خود را، صرف نظر از پاره ای اختلاف ها، از آن برگرفته اند؛ منابع متقدم بر الغارات چون
تاریخ خلیفة بن خیاط،
طبقات ابن سعد،
المحبر ابن حبیب و
انساب الاشراف بلاذری ، چندان به ایجاز گراییده اند که در مقایسه با الغارات تقریباً بی فایده به نظر می رسند. پدر عبدالله یعنی عمرو بن عبدالله ، هم پیمان
حرب بن امیه ، در ۲ ق / ۶۲۳م در سریة نخله به دست واقد بن عبدالله تمیمی کشته شد. او نخستین کس از مشرکان بود که به دست مسلمانان به قتل رسید. این واقعه می بایست در عبدالله که گویا به هنگام قتل پدر کودکی بیش نبود تأثیر بسیار نهاده باشد، زیرا تا آخر عمر هم پیمان وفادار امویان و
دشمن سرسخت هاشمیان خاصه علی بن ابی طالب (ع ) باقی ماند.
فتنه بصره
وی در ۳۵ق عامل عثمان در مکه بود و پس از قتل خلیفه ، نخستین کسی بود که دعوت عایشه را برای
خون خواهی عثمان پذیرفت . از این رو، معاویه به پیشنهاد صحار بن عباس عبدی (یا صحار بن عبدالقیس ) و تأیید عمروعاص ، ابن حضرمی را برای تسلط بر بصره و برانگیختن مردم به خون خواهی عثمان بر ضد علی بن ابی طالب (ع ) انتخاب کرد. در آن هنگام عبدالله بن عباس که از سوی علی (ع ) امارت بصره داشت ، نزد آن حضرت به
کوفه رفته و زیاد بن ابیه را به جای خود در بصره گمارده بود. ابن حضرمی چون به بصره رسید، نزد بنی تمیم در خانه سنبیل سکنی گزید و مخالفان علی (ع ) و شیوخ شهر را به گرد خویش جمع آورد و آنان را به خون خواهی عثمان برانگیخت . زیاد بن ابیه بیم ناک شد و با موجودی
بیت المال به صبرة بن شیمان ازدی پناه برد و از آن جا عبدالله بن عباس را از واقعه آگاه ساخت . آن گاه به تشویق
ابوالاسود دوئلی و پای مردی صبرة بن شیمان ، پس از خطبه ای که در برابر ازدیان ایراد کرد، توانست آنان را که در
جنگ جمل دشمن علی (ع ) بودند، به خود متمایل سازد. از آن سو پس از خروج زیاد از دارالاماره ، طرف داران ابن حضرمی بر آن شدند که او را در بصره به امارت گمارند، اما ازدیان مانع شدند و نزدیک بود که کار به
نزاع بینجامد که با وساطت احنف بن قیس ، هر دو طرف عقب نشینی کردند. علی (ع ) پس از آگاهی از واقعه ، اعین بن ضبیعة مجاشعی را که از بنی تمیم بود، برای فرونشاندن
فتنه به بصره فرستاد. اعین در بصره با این که توانست برخی از بنی تمیم را از یاری ابن حضرمی باز دارد، ولی به دست گروهی که احتمالاً از خوارج بودند، در بستر زخم خورد و به هنگام گریز کشته شد. علی (ع ) سپس جاربة بن قدامة السعدی - از بنی تمیم - را به درخواست زیاد بن ابیه همراه با ۵۰ یا ۵۰۰ تن به بصره فرستاد. وی در بصره ، نامه علی (ع ) را بر ازدیان خواند و چون از وفاداری آنان مطمئن شد به میان قوم خود، بنی تمیم رفت ، ولی نتوانست آنان را از گرد ابن حضرمی بپراکند و حتی تمیمیان با او به
ستیز برخاستند (طبری از گرایش آن ها به جاریه سخن گفته است ). جاریه نیز به ازدیان که زیاد را به دارالاماره بازگردانده بودند، پیغام داد که نزد وی حاضر شوند. ازدیان پس از گردآمدن نزد جاریه ، به سوی ابن حضرمی رفتند. ابن حضرمی به مقابله آنان آمد و پس از ساعتی جدال با ۷۰ تن از یارانش به خانه سنبیل عقب نشست و در آن جا موضع گرفت . جاریة بن قدامه نیز بلافاصله آن خانه را به آتش کشید و ابن حضرمی با یارانش در آن واقعه به قتل رسیدند.
