قتلغ خان

قتلغخان. [ ق ُ ل ُ ] ( اِخ ) دختر قطب الدین شاه جهان بن سلطان جلال الدین سیورغتمش بن سلطان قطب الدین محمدبن امیرحسام الدین ، از سلاطین قراختای کرمان است. امیر مبارزالدین محمد به سال 729 او را به زنی گرفت. ( از تاریخ گزیده چ لندن ص 601 و 225 ). در کتاب شدالازار درباره قبر سیده ام عبداﷲ حسینی مشهور به دختران آمده است که خاتون قتلغبک بر روی مزار وی گنبدی رفیع و مدرسه ای عالی ساخت. مرحوم قزوینی در ذیل صفحه آورده است : به ظن غالب بلکه به نحو قطع و یقین مراد از این «خاتون قتلغبک » زن عمده امیر مبارزالدین محمدبن مظفر مؤسس سلسله ملوک آل مظفر در فارس و مادر سه پسر او جلال الدین شاه شجاع و قطب الدین محمود و عمادالدین احمد است که مورخین از او به «قتلغخان مخدومشاه » یا «خان قتلغ مخدومشاه » یا فقط «قتلغخان » یا «خان قتلغ» بدون علاوه مخدومشاه تعبیر کرده اند. این زن دختر سلطان قطب الدین شاه جهان بن سلطان جلال الدین سیورغتمش از سلاطین قراختای کرمان است. در سال 729 امیر مبارزالدین او را در حباله نکاح درآورد و در حدود سنه 785 خاتون مذکور وفات نمود. ( تاریخ آل مظفر از محمود گیتی ملحق به تاریخ گزیده ص 724 به نقل قزوینی در شدالازار ذیل ص 114 ). و چون خاتون مزبور به تصریح محمود گیتی ( ص 667 ) از طرف مادر از طوایف اوغان و جرمائی که در نواحی کرمان سکنی داشته اند بوده و چون دو طایفه مذکور به تصریح مکرر سمطالعلی للحضرةالعلیا در تاریخ قراختائیان کرمان و تصریح مکرر محمود گیتی سابق الذکر از طوایف مغول بوده اند.پس خاتون مزبور نیز بالطبع از طرف مادر مغول محسوب میشده است ، و بدون شبهه به همین مناسبت بوده که پسر مؤلف کتاب حاضر ( شدالازار ) از او به حضرت خاتون قتلغبیک چنگیزی تعبیر کرده و لابد در ذهن او چنگیزی مرادف مغول بوده است و عجب است که هم مادر شاه شجاع ( خاتون بیک ) از طرف مادر مغول بوده و هم زن عمده خود شاه شجاع و مادر سه پسر او اویس و شبلی و جهانگیر نیز از طوایف اوغان مذکور در فوق و بالنتیجه او نیز مغول بوده است و مخفی نماند که در آن اعصار کلمه «بیک » مانند کلمه «خان » هر دو بر زن نیز اطلاق میشده است مثل ساتی بیک دختر اولجایتو و زن امیر چوپان و مانند همین قتلغبیک. ( پاورقی شدالازار از علامه قزوینی ص 114 ).

فرهنگ فارسی

لغت نامه دهخدا