تاکسیلا

مختصات: ۳۳°۴۶′۴۵″ شمالی ۷۲°۵۳′۱۵″ شرقی / ۳۳٫۷۷۹۱۷°شمالی ۷۲٫۸۸۷۵۰°شرقی / 33.77917; 72.88750
نام اظهارشده در فهرست میراث جهانی یونسکو
تکسیلا یا تکشَشیلا (به سانسکریت: तक्षशिला Takṣaśilā)، (به اردو: .mw-parser-output .nastaliq{line-height:200%;font-size:150%;font-family:IranNastaliq,"Urdu Emad Nastaleeq","Noto Nastaliq Urdu","Urdu Typesetting","Jameel Noori Nastaleeq","Nafees Nastaleeq","Nafees Nastaleeq v1.01",Nafees,"Pak Nastaleeq","PDMS_Jauhar",sans-serif;text-justify:inter-word;font-weight:normal}.mw-parser-output .nastaliq .b{text-justify:inter-word}ٹیکسلا)، (به پالی: Takkasilā) نام مکان باستان شناختی مهم در هند باستان و پاکستان کنونی است. تاکسیلا دربردارندهٔ ویرانه های شهر گندارهای تاکشاشیلا است که مرکز مهم ودایی-هندو و بودایی میان سدهٔ ششم میلادی تا سدهٔ پنجم پس از میلاد بوده است. در سال ۱۹۸۰ تاکسیلا به فهرست میراث جهانی یونسکو افزوده شد.
از دید تاریخی تاکسیلا در تقاطع سه راه مهم داد و ستد جای گرفته بود؛ راه بزرگ شاهی پاتالی پوترا از شمال باختری به سوی بلخ و پیشاور و راه کشمیر و آسیای میانه از سوی سرینگر و مانسهرا و درهٔ هریپور از میان گذرگاه خنجراب به جاده ابریشم.
تاکسیلا امرزه در ۳۵ کیلومتری باختر محدودهٔ اسلام آباد و شمال باختری راولپندی در پنجاب می باشد.

تاکْسیلا
ویرانه های تاکْسیلا
شهری باستانی در شمال غربی شبه قارۀ هند. ویرانه های این شهر در حدود ۳۵کیلومتری شمال غربی راولپندی در پاکستان واقع است. تاکسیلا در عهد باستان به سبب قرارگرفتن در تقاطع سه جادۀ بزرگ تجاری، یکی از شرق هند معروف به شاهراه سلطنتی، دیگری از آسیای غربی، و سومی از کشمیر و آسیای میانه، رونق فراوان داشته است. پس از آن که این جاده ها اهمیتشان را از دست دادند، شهر نیز از رونق افتاد و سرانجام در قرن ۵م به دست هون ها ویران شد. بنیانگذار این شهر طبق متن حماسۀ هندی رامایانا، بهاراتا برادر کهتر راما بوده است. در ادبیات بودایی از تاکسیلا به عنوان پایتخت سلطنت قندهار یادشده و یکی از مراکز بزرگ علم بوده است. تاکسیلا از قرن ۵پ م به مدت یک قرن تحت حکومت ایرانیان بود تا این که در حملۀ اسکندر، حاکم تاکسیلا شهر را تسلیم وی کرد. یک دهه پس از مرگ اسکندر، تاکسیلا به امپراتوری مائوری پیوست. اما بعدها به سلطنت هندی یونانی باکتریا ضمیمه شد (قرن اول پ م). سپس سکاها و پارتی ها تا نیمۀ دوم قرن اول میلادی بر آن حکومت کردند. بعد از آن کوشانی ها این شهر را از اشکانیان گرفتند. در قرن ۴م شاپور دوم ساسانی تاکسیلا را تصرف کرد. این شهر در قرن ۵م از مراکز امن بودایی به شمار می رفته است. سرانجام در همان دوره هون ها آن جا را غارت و ویران کردند، و از آن پس از این شهر در منابع یاد نشده است.