هدایه الحجاج سفرنامه مکه

[ویکی نور] هدایة الحُجاج (سفرنامه مکه) اثر محمد رضا طباطبائی تبریزی، به بیان و وصف مناطق مختلفی که نویسنده، در سفر مکه از آنها گذر نموده پرداخته است. این کتاب در یک جلد و به زبان فارسی به رشته تحریر درآمده و به همت استاد رسول جعفریان تصحیح گردیده است.
کتاب با مقدمه ای از رسول جعفریان آغاز شده است. در این بخش از کتاب مطالب مفیدی درباره نویسنده، سفرنامه نویسی و اطلاعات مندرج در کتاب بیان شده است. متن کتاب در ضمن سه فصل ارائه شده که نویسنده در دو بخش اول کلیاتی را بیان نموده و در فصل سوم به سفرنامه پرداخته است.
این سفرنامه، ترکیبی از گزارش های روزانه و مباحث موضوعی است و این ویژگی باعث شده است تا بر سفرنامه های دیگر، برتری یابد. بخش گزارشهای روزانه آن نیاز به توضیح ندارد، اما در بخش موضوعی، نویسنده تلاش می کند تا آنجا که ممکن است مباحث مربوط به یک موضوع را در ذیل یک عنوان ارائه نموده تا کار استفاده از این اثر را آسان سازد.
از روش نویسنده چنین به دست می آید که در تدوین کتاب، از منابع مختلف استفاده کرده و کوشیده است تا کتاب خود را از حالت سفرنامه ای صرف درآورد. بدین معنی که بسیاری از سفرنامه ها صرفاً گزارش روزانه مشاهدات است، اما در این سفرنامه به دلیل آنکه مؤلف درگیر مباحث موضوعی هم بوده و نیز تدوین را در بازگشت انجام داده است، علاوه بر استفاده از مطالب شفاهی، از منابع مکتوب هم استفاده کرده است؛ برای نمونه، زمانی که استانبول را توصیف می کند، آشکار است که از منبع یا منابعی، تاریخ فتح استانبول را به دست آورده و حتی شرحی از ترکیب تاریخی این اسم به دست می دهد. وی گاه نام برخی از منابع خود را نیز یاد کرده است که از آن جمله می توان به کتابهایی همچون: أخبارالدول، کتابچه استاتستیک، کتابچه نظارت جلیله مالیه مصر، نورالایضاح، روضة الأخبار، مناسک نووی و سالنامه ولایت سوریه اشاره نمود.
نثر کتاب بسیار سلیس و روان است. وی به ندرت ادبی می نگارد و گاه گاه در وصف برخی مناظر زیبای طبیعت از تعابیر ادبی استفاده می کند.