بابان

بابان دودمانی از امیران محلی کُرد در ناحیه شهرزور در قلمرو عثمانی بود که تقریباً دو سده بر قسمت هایی از مناطق کردنشین واقع در عراق کنونیِ حکومتی محلی داشت و در مجادلات ایران و عثمانی به صورتی فعال شرکت داشتند. محدوده بابان از سوی شرق با ایران هم مرز بود.
مرکز زمامداری این دودمان در ابتدا قلعه چوالان و سپس، از ۱۱۹۸ به بعد، شهر سلیمانیه بود. بنیانگذار آنان فقیه احمد دارشمانی (منسوب به دارشمان) است که در شروع سده یازدهم به سبب خدماتی که در جنگ های گوناگون به دولت عثمانی کرده بود در پِشدَر قدرت یافت.
حکومت موروثی خاندان بابان به تأیید باب عالی و زیرنظر والی بغداد بود و در ازی بخشودگی مالیاتی متعهد بودند که، با افراد مسلح خود، عثمانی را در جنگ ها یاری کنند و علیق و خواربارِ لازم را برای لشکریان مستقر در عراق فراهم آورند.
سرسلسله آنان فقیه احمد دارشمانی (منسوب به دارشمان از روستاهای پِشدَر) است که در آغاز قرن یازدهم به سبب خدماتی که در جنگ های مختلف به دولت عثمانی کرده بود در پیشدار قدرت یافت.

طایفۀ بزرگ و قدیمی کُرد، از طوایف شهروز، در کردستان عراق، زیر نظر والی عثمانی بغداد یا دولت ایران. سرزمین بابان ها حدود ۱۰ هزار کیلومتر مربع مساحت داشت. قدرت جنگی این مردم در اوایل قرن ۱۱ق، بالغ بر ۴ هزار مرد جنگجو بود. پس از مرگ خضربیگ، در سال های اول سلطنت شاه عباس، حکومت موروثی بابان ها ساقط شد، اما در ۱۰۱۷ ق دوباره احیا شد. حکومت بابان تا ۱۲۶۵ ق / ۱۸۴۹ م یکی از بزرگ ترین سازمان های سیاسی کردان عراق بود. این حکومت چندین بار برضد صفویان و دولت نادرشاه شورید و مدتی از متحدان آزادخان افغان بود. این سرزمین در ۱۱۹۲ ق به اشغال قوای زندیه درآمد و دوباره در اختیار دولت عثمانی قرار گرفت. مناسبات دولت قاجاریه با حکومت بابان، موجب بعضی جنگ ها میان دولت های ایران و عثمانی و همچنین میان ایران و بابان ها شد. دولت عثمانی در ۱۲۶۵ ق عبدالله پاشا بابان را برکنار کرد و حکومت موروثی ۲۰۰ سالۀ بابان را برانداخت.