ظرفیت سازی جامعه که همچنین به توسعهٔ ظرفیت اشاره دارد، یک روش ادراکی برای توسعه است که برای شناسایی موانع به کار می رود، موانعی که باعث می شوند مردم، دولت ها، سازمان های بین المللی و غیردولتی، نتوانند اهداف خود را شناسایی کنند و اجازه دستیابی به نتایج قابل اندازه گیری و پایدار را به آن ها خواهد داد.اصطلاح ظرفیت سازی جامعه از دهه ۱۹۹۰ در لغت نامه ی توسعه بین المللی پدید آمده است. امروزه «ظرفیت سازی جامعه» در برنامه های بسیاری از سازمانهای بین المللی که در زمینه رشد و توسعه اقتصادی کار می کنند، مانند بانک جهانی (World Bank)، ملل متحد (UN) و سازمان های غیردولتی (NGOs) مثل Oxfam International، به کار می رود.استفاده گسترده از این اصطلاح در جنجال بر سر معنای واقعی آن رواج یافته است. ظرفیت سازی جامعه اکثر اوقات به تقویت مهارت ها، شایستگی ها و توانایی های افراد و جوامع در توسعه جوامع اشاره دارد تا آن ها بتوانند بر علل محرومیت ها و رنج ها غلبه کنند.ظرفیت سازی سازمانی توسط سازمان های غیردولتی (NGO) برای هدایت توسعه داخلی و فعالیت هایشان به کار می رود.
سطح فردی – انجمن های تخصصی ظرفیت سازی در سطح فردی به شرکت کنندگان فردی اجازه ایجاد و افزایش دانش و مهارت های موجود را می دهد. همچنین به دنبال ایجاد شرایطی است که افراد در "روند یادگیری و سازگاری با تغییر" شرکت کنند.
سطح نهادی – ظرفیت سازی جامعه در سطح سازمانی باید شامل کمک به نهادهای از پیش موجود در کشورهای در حال توسعه باشد. نباید ساخت موسسات جدید را مهم تر از مدرن سازی موسسات موجود بداند و باید از موسسات با روش های دقیق، ساختارها سازمانی و روش های مؤثر مدیریت و کنترل منافع پشتیبانی کند.
سطح اجتماعی – ظرفیت سازی جامعه در سطح جامعه باید از ساخت یک "مدیریت عمومی با خاصیت تعامل بیشتر پشتیبانی کند که به همان اندازه از اعمال خود و از بازخورد آن در جمعیتی کثیر می آموزد. ظرفیت سازی جامعه باید برای پروش مدیران عمومیِ پاسخگو و حسابگر، به کار برود.
سازمان ها ظرفیت سازی اجتماعی را به روش های خود تعریف می کنند و تمرکز بر ظرفیت سازی را مهمتر از ارتقای یک روش توسعه در کشورهای در حال توسعه می دانند. جمع آوری کمک های مردمی، مراکز آموزشی، مراکز یادگیری و مشاوران همه بعضی از انواع ظرفیت سازی هستند. برای جلوگیری از وابستگی همیشگی و کمک های بین المللی، کشورهای در حال توسعه خود، سازمان ها روش هایی را اتخاذ می کنند که توسط سازمان در قالب ظرفیت سازی ارائه می شود. برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) یکی از پیشگامان در توسعه درک ظرفیت سازی جامعه یا توسعه بود. از اوایل دههٔ 70 UNDP برنامه عمران سازمان ملل متحد، راهنمای برای کارکنان و دولت با ارائه " نهاد سازی " فراهم کرد. در ۱۹۹۱، این اصطلاح به "ظرفیت سازی جامعه" تکامل یافت. برنامه عمران سازمان ملل متحد ظرفیت سازی را به عنوان یک فرایند طولانی مدت که شامل همه ذینفعان است تعریف می کند. ذینفعانی از جمله وزارتخانه ها، مقامات محلی، سازمان های غیردولتی، حرفه ای، اعضای جامعه، دانشگاهیان و …. ظرفیت سازی از قابلیت های علمی، حرفه ای، سازمانی، و رسمی و منبعی و .. افراد استفاده می کند. هدف ظرفیت سازی مقابله با مشکلات مربوط به سیاست ها و روش های توسعه است در حالی که به پتانسیل ها، محدودیت ها و نیازهای مردم کشور نیز اهمیت می دهد. برنامه عمران سازمان ملل متحد ظرفیت سازی را در سطح فردی، سطح نهادی و سطح اجتماعی تشریح می کند.
سازمان جهانی گمرک – سازمان بین دولتی (IO) است که استانداردهایی برای برای کنترل انتقال افراد و محصولات توسعه می دهد، ظرفیت سازی جامعه را به این صورت تعریف می کند " فعالیت های که به تقویت دانش، توانایی ها و رفتار افراد کمک می کنند و به بهبود ساختارها و فرایندهای سازمانی کمک می کند به طوری که سازمان به صورت کارآمد می تواند با رسالت و اهداف خود در یک روش پایدار مواجه شود. با این حال توجه به اصول حاکم بر ظرفیت سازی جامعه ضرروی است.آکسفام بین المللی یک سازمان دولتی است که در سراسر جهان به رسمیت شناخته شده و ظرفیت سازی جامعه را از دیدگاه اصول خود تعریف می کند. آکسفام معتقد است که ظرفیت سازی جامعه یک روش برای توسعه براساس یک مفهوم اساسی است به طوری که تمام مردم دارای یک سهم یکسان از منابع جهانی هستند و حق دارند تا "پیشرفت خود را بسازند خود و نپذیرند چنین حقی از درمرکز فقر و رنج است.ظرفیت سازی سازمانی – نوع دیگری از ظرفیت سازی است که بر توسعه ظرفیت در سازمان هایی مانند سازمان های غیردولتی متمرکز است؛ که به روند افزایش توانایی های سازمان برای انجام فعالیت های خاص اشاره دارد. یک روش ظرفیت سازی سازمانی توسط سازمان های غیردولتی برای توسعه داخلی به کار می رود به طوری که آنها می توانند ماموریت های تعریف شده خود را بهتر انجام دهند. آلن کاپلَن، یک محقق سازمان غیردولتی پیشرو به تسهیل ظرفیت سازی سازمانی در مناطق در حال توسعه اشاره می کند، به طوری که سازمانهای غیردولتی باد برای اولین بار در ظرفیت سازی سازمانی شرکت کنند. مراحل ایجاد ظرفیت سازمانی عبارتند از:
کاپلن بیان می کند که سازمانهای غیردولتی که بر توسعه یک چارچوب مفهومی، نگرش، چشم انداز و استراتژی سازمانی تمرکز می کنند در تفکر و انتقاد نسبت به خود مهارت بیشتری دارند، که این دو خصوصیت قادر به ظرفیت سازی موثرتر می باشند.
سطح فردی – انجمن های تخصصی ظرفیت سازی در سطح فردی به شرکت کنندگان فردی اجازه ایجاد و افزایش دانش و مهارت های موجود را می دهد. همچنین به دنبال ایجاد شرایطی است که افراد در "روند یادگیری و سازگاری با تغییر" شرکت کنند.
سطح نهادی – ظرفیت سازی جامعه در سطح سازمانی باید شامل کمک به نهادهای از پیش موجود در کشورهای در حال توسعه باشد. نباید ساخت موسسات جدید را مهم تر از مدرن سازی موسسات موجود بداند و باید از موسسات با روش های دقیق، ساختارها سازمانی و روش های مؤثر مدیریت و کنترل منافع پشتیبانی کند.
سطح اجتماعی – ظرفیت سازی جامعه در سطح جامعه باید از ساخت یک "مدیریت عمومی با خاصیت تعامل بیشتر پشتیبانی کند که به همان اندازه از اعمال خود و از بازخورد آن در جمعیتی کثیر می آموزد. ظرفیت سازی جامعه باید برای پروش مدیران عمومیِ پاسخگو و حسابگر، به کار برود.
سازمان ها ظرفیت سازی اجتماعی را به روش های خود تعریف می کنند و تمرکز بر ظرفیت سازی را مهمتر از ارتقای یک روش توسعه در کشورهای در حال توسعه می دانند. جمع آوری کمک های مردمی، مراکز آموزشی، مراکز یادگیری و مشاوران همه بعضی از انواع ظرفیت سازی هستند. برای جلوگیری از وابستگی همیشگی و کمک های بین المللی، کشورهای در حال توسعه خود، سازمان ها روش هایی را اتخاذ می کنند که توسط سازمان در قالب ظرفیت سازی ارائه می شود. برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) یکی از پیشگامان در توسعه درک ظرفیت سازی جامعه یا توسعه بود. از اوایل دههٔ 70 UNDP برنامه عمران سازمان ملل متحد، راهنمای برای کارکنان و دولت با ارائه " نهاد سازی " فراهم کرد. در ۱۹۹۱، این اصطلاح به "ظرفیت سازی جامعه" تکامل یافت. برنامه عمران سازمان ملل متحد ظرفیت سازی را به عنوان یک فرایند طولانی مدت که شامل همه ذینفعان است تعریف می کند. ذینفعانی از جمله وزارتخانه ها، مقامات محلی، سازمان های غیردولتی، حرفه ای، اعضای جامعه، دانشگاهیان و …. ظرفیت سازی از قابلیت های علمی، حرفه ای، سازمانی، و رسمی و منبعی و .. افراد استفاده می کند. هدف ظرفیت سازی مقابله با مشکلات مربوط به سیاست ها و روش های توسعه است در حالی که به پتانسیل ها، محدودیت ها و نیازهای مردم کشور نیز اهمیت می دهد. برنامه عمران سازمان ملل متحد ظرفیت سازی را در سطح فردی، سطح نهادی و سطح اجتماعی تشریح می کند.
سازمان جهانی گمرک – سازمان بین دولتی (IO) است که استانداردهایی برای برای کنترل انتقال افراد و محصولات توسعه می دهد، ظرفیت سازی جامعه را به این صورت تعریف می کند " فعالیت های که به تقویت دانش، توانایی ها و رفتار افراد کمک می کنند و به بهبود ساختارها و فرایندهای سازمانی کمک می کند به طوری که سازمان به صورت کارآمد می تواند با رسالت و اهداف خود در یک روش پایدار مواجه شود. با این حال توجه به اصول حاکم بر ظرفیت سازی جامعه ضرروی است.آکسفام بین المللی یک سازمان دولتی است که در سراسر جهان به رسمیت شناخته شده و ظرفیت سازی جامعه را از دیدگاه اصول خود تعریف می کند. آکسفام معتقد است که ظرفیت سازی جامعه یک روش برای توسعه براساس یک مفهوم اساسی است به طوری که تمام مردم دارای یک سهم یکسان از منابع جهانی هستند و حق دارند تا "پیشرفت خود را بسازند خود و نپذیرند چنین حقی از درمرکز فقر و رنج است.ظرفیت سازی سازمانی – نوع دیگری از ظرفیت سازی است که بر توسعه ظرفیت در سازمان هایی مانند سازمان های غیردولتی متمرکز است؛ که به روند افزایش توانایی های سازمان برای انجام فعالیت های خاص اشاره دارد. یک روش ظرفیت سازی سازمانی توسط سازمان های غیردولتی برای توسعه داخلی به کار می رود به طوری که آنها می توانند ماموریت های تعریف شده خود را بهتر انجام دهند. آلن کاپلَن، یک محقق سازمان غیردولتی پیشرو به تسهیل ظرفیت سازی سازمانی در مناطق در حال توسعه اشاره می کند، به طوری که سازمانهای غیردولتی باد برای اولین بار در ظرفیت سازی سازمانی شرکت کنند. مراحل ایجاد ظرفیت سازمانی عبارتند از:
کاپلن بیان می کند که سازمانهای غیردولتی که بر توسعه یک چارچوب مفهومی، نگرش، چشم انداز و استراتژی سازمانی تمرکز می کنند در تفکر و انتقاد نسبت به خود مهارت بیشتری دارند، که این دو خصوصیت قادر به ظرفیت سازی موثرتر می باشند.
wiki: ظرفیت سازی