کوتیان

کوتیان (قوم). کوتی:تجزیه و تحلیل متون نشان می دهد که واژهٔ کوتی فقط در هزارهٔ سوم و دوم پیش از میلاد معنی و مفهوم داشته است و به یک گروه قومی معینی اطلاق می شده که در اصل در آذربایجان کنونی ایران زندگی می کردند. در هزارهٔ یکم پیش از میلاد همهٔ اورارتوئیان و مردم ماننا و ماد را کوتی می نامیدند. یعنی اراضی پیرامون دریاچه ارومیه و کرانه غربی و جنوب غربی دریای خزر و نواحی کردستان ایران و آسیای صغیر و آسیای مقدم و شمال عراق محل سکونت کوتیان بشمار می رفت.
ای. م. دیاکونوف. تاریخ ماد. ترجمه کریم کشاورز. انتشارات: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. تهران ۱۳۸۰. شابک ‎۹۶۴-۴۴۵-۱۰۶-۶
بنابر پژوهش های دو زبان شناس برجسته به نام های «تاماز گامکرلیدزه» و «ویاچسلاو ایوانف»، زبان گوتی ها (یا همان کوتی ها) به گروه زبان های هندواروپایی تعلق داشته و نزدیکی بسیاری به یکی از زبان های ایرانی شرقی یعنی زبان تخاری داشته است.والتر هنینگ دانشمند زبان شناس برجسته آمریکایی که پژوهش های بسیاری را در رابطه با گروه های زبان تخاری داشته است، نام گوتی را با نام «کوچا» یکی از شهرهای تخاری مقایسه کرد. «کوچا» شهری در حوضه تاریم بوده که امروزه در سین کیانگ کنونی در شمال غرب چین واقع می باشد و در سده دوم پیش از میلاد مسکن قبایل هندواروپایی زبان یوئه چی (یا یوئه ژی) بوده است. امروزه در منطقه «حوضه تاریم» گروهی از مردمان ایرانی تبار موسوم به تاجیک های چین که گویشور زبان های ایرانی شرقی چون زبان سریکالی و زبان وخی هستند و همچنین دسته هایی از ترکان اویغور زندگی می کنند.
کوتیان در قرن - ۲۳ پ.م. - و زمان سلطنت نارام سوئن پادشاه اکد در صحنهٔ تاریخ پدیدار شدند. کوتیان در آن زمان نارام سوئن نوهٔ سارگون بزرگ را که در آن روزگاران سراسر میانرودان را تا کوهپایه های زاگرس و ارمنستان و جبال توروس در آسیای صغیر زیر فرمان داشت، مغلوب ساختند.
در قرن سیزدهم پیش از میلاد سلمنسریکم نیز از پیروزی خویش بر کوتیان سخن می گوید به موجب کتیبهٔ وی کوتیان در اراضی بین اورارتو و کوت موخی مستقر بودند. بنابراین در آن زمان درّه بختان جزو سرزمین ایشان بوده است. بعدها، در هزارهٔ اول پیش از میلاد، آشوریان تمام قبایل ساکن شمال و مشرق سرزمین آشور و از آن جمله اورارتوئیان را بلا استثناء کوتی می نامیدند؛ ولی در کتیبه های شاهان قرن های چهاردهم و سیزدهم پ.م. کوتیان به حد کافی از اورارتوییان (اوروآتری)، هوریان (شوباریان)، لولوبیان و کاسیان و غیره مشخص بوده اند.