کلمه جو
صفحه اصلی

حسن کچل

دانشنامه عمومی

حسن کچل اولین فیلم سینمایی علی حاتمی است. او این فیلم را در سال ۱۳۴۸ کارگردانی کرد. او در این فیلم، علاوه بر کارگردان، نویسنده فیلم نامه و سراینده اشعار نیز بود.
نقال: مرتضی احمدی
طراح صحنه: حسن پاک نژاد
نقاشی: عباس بلوکی فر
عکس: امیر نادری
چهره پرداز: ایرج صفدری
بازیگران:
پرویز صیاد - حسن کچل و همزادش
کتایون امیرابراهیمی - چهل گیس
حمیده خیرآبادی - مادر حسن کچل
سیروس ابراهیم زاده -پدر چهل گیس
ثریا بهشتی - طاووس
حسن خیاط باشی - شاعر
یدالله شیراندامی - پهلوان
حسن رضیانی - حکیم باشی سیار
صادق بهرامی - قلندر
عباس معیری
مژگان لیدا
وهاب نوری زاده
نوبهار
این فیلم در حال و هوای ایران قدیم ساخته شده و اولین فیلم آهنگین (فیلم موزیکال) سینمای ایران می باشد.
فیلم حسن کچل با نمایش ابزار شهر فرنگ آغاز می گردد و با ورود به آن داستانی از گذشته ها را به روش نقالی زورخانه ای تعریف می کند و سپس وارد داستان می شود. داستان از آنجا آغاز می شود که مادر حسن کچل تلاش می کند او را—که خجالتی است و تاکنون از خانه بیرون نرفته است—به دنیای بیرون از خانه بکشاند. به همین منظور از کنار بستر حسن کچل تا در خروجی و کوچه سیب سرخ می گذارد. وقتی حسن از خواب بیدار می شود، سیب ها را یکی یکی برمی دارد تا این که از خانه خارج و در به رویش بسته می شود.حسن ابتدا با کودکان کوچه به بازی مشغول می شود و سپس به بازار رفته، از آن خسته می شود و دوباره به بازی با بچه ها مشغول می شود. سپس در حال گردش در اطراف شهر صدای آواز دلنشینی می شنود و شیفته این صدا می شود. شب که در حمام شهر خوابیده همزاد خود را می بیند. همزاد به او می گوید که می تواند حسن را به آرزوهایش برساند و حسن که آرزویی جز رسیدن به صاحب آن صدا ندارد، موضوع را مطرح می کند. همزاد به او می گوید که این صدا ازآنِ شخصی است به نام چهل گیس که زیباترین و بالاترین زن جهان است و رسیدن به او کاری است بس دشوار. حسن برای یافتن طریقی برای آشنایی به او ابتدا به توصیه همزادش با زنی هرزه به نام طاووس آشنا می شود. اما از این کار چیزی حاصل نمی شود. سپس به شاعر، دوست همصحبت و پهلوان متوسل می شود و در ازای آشنایی با هرکدام از این افراد، همزادش یک دانگ از عمر حسن را طلب می کند. حسن می بیند که طریق رسیدن به چهل گیس چیزی است غیر از این ها. در نهایت به خود چهل گیس مراجعت کرده و راز دلش را برای او از قفای دیوار فاش می کند (حسن تا به این لحظه موفق به دیدن چهل گیس نشده است). چهل گیس می گوید که در طلسم دیو است و تنها راه آزادی اش این است که شیشه عمر دیو بشکند. حسن با آگاهی از این موضوع با خوشحالی به نزد همزادش می رود و تمام عمرش را می دهد تا شیشه عمر دیو را به دست آورد. بدین سان چهل گیس آزاد می شود و قرار می شود سپیده صبح روز بعد از ازدواج حسن با چهل گیس، حسن به قبرستان برود و وعده اش را با همزادش به جا بیاورد. همزاد از این وعده می گذرد و فیلم به آخر می رسد.فیلم حسن کچل در زمان خودش یعنی سال ۱۳۴۹ چیزی حدود ۹۰۰ هزار تومان' فروخت.
از آنجا که فیلم حسن کچل آغاز راه علی حاتمی است، از جهاتی قابل تأمل است. علی حاتمی در طول دوران کارگردانی خود به مسائل بسیار مهمی در فرهنگ و اخلاق ایرانی پرداخت و به گفته ای، یک دوره از ادبیات را با فیلم هایش مرور کرد و فیلم حسن کچل به مثابه مقدمه ای فوق العاده برای این کتاب ادبیات است. علی حاتمی در هر فیلمش، جدای از داستانی کلی که کم نقص است، نکته ای اساسی در اخلاق را موضوع فیلم قرار می دهد، و نگرش های فرهنگ عامه را در مورد آن به نقد می کشد، و در انتها—در اغلب فیلم هایش—نگرش صحیح به آن موضوع را به مخاطبان نشان می دهد. از آنجا که اخلاق در سایهٔ غایات معنی پیدا می کند، پیش از وضع هر قانون اخلاقی، می بایست علت و غایت آن قانون تبیین شود. دغدغه علی حاتمی در فیلم حسن کچل تبیین و نشان دادن این غایت است و همچنین ارائه معیاری برای تمییز خوب و بد. در این باره در ادامه صحبت خواهد شد.

دانشنامه آزاد فارسی

حسن کچل (سینما)
فیلمی ساختۀ علی حاتمی در ۱۳۴۹ش. نمایش نامۀ آن قبل از آن که به فیلم درآید توسط داود رشیدی اجرا شده بود. درون مایۀ اثر ملهم از روایت ها و قصه های عامیانه است. قصۀ فیلم دربارۀ حسن کچل است که شیفتۀ چل گیس می شود و حاضر می شود عمرش را بدهد تا شیشه عمر دیوی که چل گیس را اسیر کرده به دست آورد و او را آزاد کند. سبک و سیاق حاتمی در حسن کچل به مقدار فراوان متأثر از سنت سخن وری و نقالی است. درواقع داستان به واسطۀ عناصری همچون ترانه و تصنیف و بحر طویل و موسیقی ضربی و حرکات هماهنگ و موزون آدم ها نقل می شود و خود حاتمی در مقامِ کارگردان نقال این نقل است. پرویز صیاد در این فیلم در دو نقش حسن کچل و همزادش بازی کرده است.

نقل قول ها

حسن کچل اولین فیلم سینمایی علی حاتمی است.
• «شاعر و تاجر که با هم فرق نداره، تاجر ورشکسته شاعر میشه، شاعر پولدار میره تاجر میشه!»


کلمات دیگر: