اثار ذاتی

آثار ذاتی. (یا: اَعراض ذاتی) در منطق، ویژ گی ها یا خواص موضوع هر علم. چنان که موضوع علم هندسه «اندازه (کمیت)» است و مثلث بودن و مربع بودن، اثر یا عرض ذاتی برخی از اندازه هاست. همان گونه که راست بودن و کج بودن، اثر یا عرض ذاتی برخی از اندازه های دیگر است. معمولاً در منطق از این ویژگی ها که از ذات و طبیعت موضوع سرچشمه می گیرد به «اعراض ذاتی» تعبیر می شود. ابن سینا از آن ها به «آثار ذاتی» تعبیر کرده و علم برهانی را دارای سه پایه دانسته است: موضوع، آثار ذاتی موضوع، و مبادی.

[ویکی فقه] آثار ذاتی. آثارِ ذاتی، اوصاف ناشی از ذات و ماهیت شیء که آن را از اشیاء دیگر متمایز می سازد.
خواصّ و اعراضی که مربوط به ذات شی ء است نه مربوط به امری عام تر یا خاص تر از آن. «ذاتی» در این تعبیر، ذاتی باب برهان است و با «ذاتی» که در مبحث کلیات خمس در مقابل «عرضی» بکار می رود و به معنی جزء ذات و ماهیت است کاملا متفاوت است.
اعراض ذاتی، ص۲۲.
واژه «آثار» در فلسفه اسلامی در این موارد به کار رفته است: ۱. آثار ذاتی در مقابل آثار عَرَضی ؛ ۲. آثار وجودی در مقابل آثار ماهُوی؛ ۳. آثار عُلوی در مقابل آثار سُفلی.
تعریف آثار ذاتی
در اینجا به بحث درباره «آثار ذاتی» می پردازیم: محمولاتی که مقوّم موضوع خودند و در صورت زوال آن ها خللی در ذات و ماهیت آن پدید می آید، یعنی موضوع در تحقق ماهیت و ذات خود به آن ها نیازمند است، آثار ذاتی خوانده می شوند.
ابوعلی سینا، الاشارات و التنبیهات، ص ۴، به کوشش محمود شهابی، دانشگاه تهران، ۱۳۳۹ش.
...