قالی مشهد گونه ای قالی ایرانی و از صنایع دستی همین خطه است که امروز و در گذشته تولید می شده است.
فرش ایران. فضل الله حشمتی رضوی. چاپ سوم. دفتر پژوهش های فرهنگی. تهران. ۱۳۸۰
قالی بافی در مشهد حدود پنج سده قدمت دارد، به طوری که یکی قدیمی ترین فرش مشهد که موجود است، نوعی فرش نماز (سجاده) است که توسط شاه طهماسب به سلیمان باشکوه در سال ۱۵۵۶ هدیه شده است. این فرشها در سه درجه کیفیتی در کارگاه سلطان ابراهیم میرزا، فرزند سام میرزا، و برادرزاده شاه طهماسب، ساخته می شده است. یکی از انواع درجه یک آن تا دو سال پیش در لندن بود و به اعتقاد برخی در حال حاضر در اختیار کلکسیونر معروف، شیخ سعود آل ثانی قطری، است. تعدادی از نمونه های درجه دوم و سوم هنوز در موزه Topkapi موجود می باشند.در قرن ۱۹ و ۲۰ محبوبیت قالی مشهد به حدی رسید که از آن علاوه بر استفاده در داخل کشور، برای صادرات نیز بهره می جستند؛الیاف پشمی به کار رفته در این فرشها به شدت صیقل داده می شدند تا رنگ را بهتر به خود جذب کنند، اما این عمل از دیگر سو باعث کاهش عمر فرشها نیز می گشت، و این عاملی بود که تصویر بدی از قالی مشهد در اذهان شکل بگیرد تا جایی که صادرات این فرش به اروپا به طور چشمگیری کاهش یافت؛ متأسفانه قالی های به جای مانده از آن دوران نیز همگی در معرض فرسایش قرار دارند... تعیین تاریخ شروع قالیبافی در مشهد همچون تعیین تاریخ برای شروع قالیبافی در محل استان خراسان تا حدودی با مشکل مواجه است. مطابق نوشته ها و مدارک موجود قدیمی ترین قالی موجود منسوب به این شهر متعلق به دوره شاه عباس صفوی است.مطابق روایات و نوشته های موجود این قالی به دستور شاه عباس در شهر مشهد جهت آستان علی بن موسی الرضا بافته شده است. در مورد این قالی سیسیل ادواردز نیز توضیحاتی داده و در کتاب خود قالی ایران را مورد رویت آن مطالبی به رشته تحریر درآورده است. وی عنوان می کند در مورد سابقه بافت این قالی با جستجو در اسناد و مدارک موجود در آستانه تنها لیستی که پیدا نمود که متعلق به سال ۱۳۰۲ هجری قمری بوده و در آن مطلب بالا اشاره گردیده است و استناد به این حرف خزانه دار می کند که لیست مذکور متکی به روایات و احادیث است. در مورد چگونگی اوضاع قالیبافی از زمان صفویان تا اوایل قرن ۱۴ هجری مدارک خاصی در دست نیست اما شاید در منبع تا حدودی در مورد تاریخ شروع قالیبافی جدید مشهد مطالبی را به به دست دهد و ما را از ابهام خارج سازد، هر چند این منبع نیز از کفایت لازم برخوردار نیست. یکی از منابع نوشته های شینلر، سیاح آلمانی است که در سال ۱۲۹۳ هجری قمری شهر مشهد را چنین توصیف کرده است.قیمت آذوقه در مشهد مانند دارالخلافه است. قیمت فرش، مس، حتی از دارالخلافه نیز بیشتر است در مشهد پارچه ابریشمی و قالی خوب می بافند این تاریخ تقریباً مطابق با سال ۱۲۵۱ هجری شمسی است.
طرح و رنگ: گل های شاه عباسی به همراه ساقه های نسبتاً باریک و ظریف از ویژگی های خاص طرح های قدیم مشهد است که از لحاظ ساختار بسیار شبیه به سبک خاص طرح های اصیل هراتی است که نمونه های از آن منسوب به هرات هنوز هم در دورهٔ ما باقی مانده است. امروز نیز کاربرد این شیوه به خصوص در طرح های افشان و لچک و ترنج با حاشیه های کتیبه ای در تولیدات شرکت فرش آستان قدس رضوی دیده می شود و انواع طرح های گل فرنگ نیز چند سالی است که در مشهد رواج یافته است. طرح های لچک و ترنج سعدی نیز از طرح های خاص جنوب خراسان است.رنگ های قرمز سیر (قرمز دانه) عنابی، کرم، انواع سبز، آبی و سرمه ای، قهوه ای از عمده رنگ های مورد استفاده در قالی مشهد است. موارد اولیه مورد مصرف پشم به عنوان پرز قالی و نخ پنبه به عنوان تار و پود تنها مواد مصرفی هستند. در بافت فرش مشهد هیچ صرفه جویی در مواد مصرفی نمی شود و به همین علت ماندگاری و کارکرد فرش بالا می باشد. در برخی از نمونه های قدیمی و مشهور قالی مشهد استفاده از ابریشم نیز دیده می شود. ابعاد قالی عموماً ۶ متری و ۱۲ متری، ۱۵ متری و حتی در ابعاد بزرگتر متغیر است اما ابعاد کوچکتر بسیار نادر است و در برخی از قالیهای مشهد همچون قالی های عمواوغلی ابعاد بیش از صد متر مربع نیز دیده می شود.
طرقبه، شاندیز، زشک، نوغند، جاغرق را می توان نام برد استادان معروف: محمد عمواوغلی، علیخان عمواوغلی، محمد ابراهیم مخملباف، عباسقلی صابر، حاج غلامرضا اخوان ساج و از طراحان معروف علیپور، میرزا حسن طرحچی، عبدالحمید صنعتکار
فرش ایران. فضل الله حشمتی رضوی. چاپ سوم. دفتر پژوهش های فرهنگی. تهران. ۱۳۸۰
قالی بافی در مشهد حدود پنج سده قدمت دارد، به طوری که یکی قدیمی ترین فرش مشهد که موجود است، نوعی فرش نماز (سجاده) است که توسط شاه طهماسب به سلیمان باشکوه در سال ۱۵۵۶ هدیه شده است. این فرشها در سه درجه کیفیتی در کارگاه سلطان ابراهیم میرزا، فرزند سام میرزا، و برادرزاده شاه طهماسب، ساخته می شده است. یکی از انواع درجه یک آن تا دو سال پیش در لندن بود و به اعتقاد برخی در حال حاضر در اختیار کلکسیونر معروف، شیخ سعود آل ثانی قطری، است. تعدادی از نمونه های درجه دوم و سوم هنوز در موزه Topkapi موجود می باشند.در قرن ۱۹ و ۲۰ محبوبیت قالی مشهد به حدی رسید که از آن علاوه بر استفاده در داخل کشور، برای صادرات نیز بهره می جستند؛الیاف پشمی به کار رفته در این فرشها به شدت صیقل داده می شدند تا رنگ را بهتر به خود جذب کنند، اما این عمل از دیگر سو باعث کاهش عمر فرشها نیز می گشت، و این عاملی بود که تصویر بدی از قالی مشهد در اذهان شکل بگیرد تا جایی که صادرات این فرش به اروپا به طور چشمگیری کاهش یافت؛ متأسفانه قالی های به جای مانده از آن دوران نیز همگی در معرض فرسایش قرار دارند... تعیین تاریخ شروع قالیبافی در مشهد همچون تعیین تاریخ برای شروع قالیبافی در محل استان خراسان تا حدودی با مشکل مواجه است. مطابق نوشته ها و مدارک موجود قدیمی ترین قالی موجود منسوب به این شهر متعلق به دوره شاه عباس صفوی است.مطابق روایات و نوشته های موجود این قالی به دستور شاه عباس در شهر مشهد جهت آستان علی بن موسی الرضا بافته شده است. در مورد این قالی سیسیل ادواردز نیز توضیحاتی داده و در کتاب خود قالی ایران را مورد رویت آن مطالبی به رشته تحریر درآورده است. وی عنوان می کند در مورد سابقه بافت این قالی با جستجو در اسناد و مدارک موجود در آستانه تنها لیستی که پیدا نمود که متعلق به سال ۱۳۰۲ هجری قمری بوده و در آن مطلب بالا اشاره گردیده است و استناد به این حرف خزانه دار می کند که لیست مذکور متکی به روایات و احادیث است. در مورد چگونگی اوضاع قالیبافی از زمان صفویان تا اوایل قرن ۱۴ هجری مدارک خاصی در دست نیست اما شاید در منبع تا حدودی در مورد تاریخ شروع قالیبافی جدید مشهد مطالبی را به به دست دهد و ما را از ابهام خارج سازد، هر چند این منبع نیز از کفایت لازم برخوردار نیست. یکی از منابع نوشته های شینلر، سیاح آلمانی است که در سال ۱۲۹۳ هجری قمری شهر مشهد را چنین توصیف کرده است.قیمت آذوقه در مشهد مانند دارالخلافه است. قیمت فرش، مس، حتی از دارالخلافه نیز بیشتر است در مشهد پارچه ابریشمی و قالی خوب می بافند این تاریخ تقریباً مطابق با سال ۱۲۵۱ هجری شمسی است.
طرح و رنگ: گل های شاه عباسی به همراه ساقه های نسبتاً باریک و ظریف از ویژگی های خاص طرح های قدیم مشهد است که از لحاظ ساختار بسیار شبیه به سبک خاص طرح های اصیل هراتی است که نمونه های از آن منسوب به هرات هنوز هم در دورهٔ ما باقی مانده است. امروز نیز کاربرد این شیوه به خصوص در طرح های افشان و لچک و ترنج با حاشیه های کتیبه ای در تولیدات شرکت فرش آستان قدس رضوی دیده می شود و انواع طرح های گل فرنگ نیز چند سالی است که در مشهد رواج یافته است. طرح های لچک و ترنج سعدی نیز از طرح های خاص جنوب خراسان است.رنگ های قرمز سیر (قرمز دانه) عنابی، کرم، انواع سبز، آبی و سرمه ای، قهوه ای از عمده رنگ های مورد استفاده در قالی مشهد است. موارد اولیه مورد مصرف پشم به عنوان پرز قالی و نخ پنبه به عنوان تار و پود تنها مواد مصرفی هستند. در بافت فرش مشهد هیچ صرفه جویی در مواد مصرفی نمی شود و به همین علت ماندگاری و کارکرد فرش بالا می باشد. در برخی از نمونه های قدیمی و مشهور قالی مشهد استفاده از ابریشم نیز دیده می شود. ابعاد قالی عموماً ۶ متری و ۱۲ متری، ۱۵ متری و حتی در ابعاد بزرگتر متغیر است اما ابعاد کوچکتر بسیار نادر است و در برخی از قالیهای مشهد همچون قالی های عمواوغلی ابعاد بیش از صد متر مربع نیز دیده می شود.
طرقبه، شاندیز، زشک، نوغند، جاغرق را می توان نام برد استادان معروف: محمد عمواوغلی، علیخان عمواوغلی، محمد ابراهیم مخملباف، عباسقلی صابر، حاج غلامرضا اخوان ساج و از طراحان معروف علیپور، میرزا حسن طرحچی، عبدالحمید صنعتکار
wiki: قالی مشهد