شاهنشاهی مائوریا یا موریا (سانسکریت، Maurya، मौर्य) سلسله ای مقتدر در هند باستان که بین سال های ۳۲۱ تا ۱۸۵ پیش از میلاد فرمانروایی می کردند. موریاها پس از سلسله ماگادها به قدرت رسیدند و در اوج قدرت بر تمامی شبه قارهٔ هند و بخش هایی از افغانستان و پاکستان کنونی سلطه داشتند. پایتخت شاهنشاهی موریا شهر پاتالی پوترا بود. چندراگوپتا موریا بنیانگذار این سلسله بود و مقتدرترین فرمانروای آن آشوکا شاه به بوداگرایی گروید. دین بودا در عهد این پادشاه مقتدر از حدود شبه قارهٔ هند تجاوز و توسط مبلغین از شمال غربی تا کشمیر و قندهار و کابل نفوذ کرد و متدرجاً به سواحل رود جیحون رسید.
این امپراتوری در اساس از پادشاهی ماگادها در جلگه های هند و گنگ (ایالت کنونی بیهار، شرق اوتار پرادش و بنگال) پدید آمده بود که در شرق شبه قاره هند واقع بود. مرکز این امپراتوری، شهر کهن پاتالی پوترا بود که امروزه شهر پانتا نامیده می شود. این امپراتوری در ۳۲۲ سال پیش از میلاد مسیح توسط چاندرا گوپتا موریا تأسیس شد. وی با سرنگون کردن سلسله ناندا به سرعت قدرت خود را به سوی غرب گسترش داد و با بیرون کردن نیروهای یونانی و ایرانی از خاک هند، دولت مستقل و مقتدر و فراگیری پدید آورد. در ۳۲۰ پیش از میلاد این امپراتوری سراسر نیمه شمالی هند را در اختیار داشت و ساتراپهایی را که قبلاً در اختیار سربازان اسکندر بود به تصرف درآورد.
در زمان خود، امپراتوری موریا یکی از پهناورترین ممالک عالم به شمار می رفت. در گسترده ترین حالت، این امپراتوری از شمال به مرزهای طبیعی رشته کوههای هیمالیا و از شرق به جنگلهای انبوه آسام در بنگال و برمه کنونی، و از غرب به بلوچستان و افغانستان کنونی (شامل استانهای کنونی هرات و قندهار) و از جنوب نزدیکی سری لانکا می رسید. تنها پادشاهی کوچکی که جنوب شرق هند مقاومت می کرد کالینگا بود که توسط آشوکای کبیر فتح شد. شصت سال پس از درگذشت آشوکای کبیر، سقوط و انحطاط این سلسله آغاز شد. در ۱۸۵ با تأسیس دولت شونگا در ماگادها، سلسله موریا رسماً منقرض شد.
در عهد امپراتوری چاندراگوپتا، امپراتوری موریا توانست سرزمین های رود سند را که در تصرف دولت سلوکیان بود به تصرف درآورد. سلوکوس اول پادشاه سلوکیان، در پاسخ به این حمله چاندراگوپتا لشکر گرانمایه ای راهی هند کرد. اما چاندراگوپتا سپاه مقدونی را شکست داد و سلطه هند را بر افغانستان و بلوچستان و نواحی اطراف سند تثبیت کرد. عصر موریا، تنها عصر اقتدار سیاسی و نظامی هند نبود. در دوره موریا، فرهنگ و تمدن به اوج خود رسید. به ویژه در دوران نیم قرن سلطنت آشوکای کبیر (نواده چاندرا گوپتا) صلح و امنیت و نیز تغییرات دینی، گسترش علوم و فلسفه و نیز خلق آثار باشکوه هنری در هند رواج یافت.
معماری دوران هخامنشی در ایران تأثیر زیادی بر معماری دودمان «موریایی» در هند گذاشته است که از جمله این تأثیرات می توان به سرستون چهارشیر کاخ آشوکا اشاره کرد. آشوکا تحت تأثیر سنگ نوشته های پادشاهان هخامنشی ایران و با الهام از آنها دستور می داد تا فرمان هایش را بر سنگ ها و ستون ها و درون غارها بنگارند. سنگ نبشته ها، ستون نوشته ها و غارنوشته های وی در بیش از سی جایگاه در هند، پاکستان و افغانستان باقی مانده است.
این امپراتوری در اساس از پادشاهی ماگادها در جلگه های هند و گنگ (ایالت کنونی بیهار، شرق اوتار پرادش و بنگال) پدید آمده بود که در شرق شبه قاره هند واقع بود. مرکز این امپراتوری، شهر کهن پاتالی پوترا بود که امروزه شهر پانتا نامیده می شود. این امپراتوری در ۳۲۲ سال پیش از میلاد مسیح توسط چاندرا گوپتا موریا تأسیس شد. وی با سرنگون کردن سلسله ناندا به سرعت قدرت خود را به سوی غرب گسترش داد و با بیرون کردن نیروهای یونانی و ایرانی از خاک هند، دولت مستقل و مقتدر و فراگیری پدید آورد. در ۳۲۰ پیش از میلاد این امپراتوری سراسر نیمه شمالی هند را در اختیار داشت و ساتراپهایی را که قبلاً در اختیار سربازان اسکندر بود به تصرف درآورد.
در زمان خود، امپراتوری موریا یکی از پهناورترین ممالک عالم به شمار می رفت. در گسترده ترین حالت، این امپراتوری از شمال به مرزهای طبیعی رشته کوههای هیمالیا و از شرق به جنگلهای انبوه آسام در بنگال و برمه کنونی، و از غرب به بلوچستان و افغانستان کنونی (شامل استانهای کنونی هرات و قندهار) و از جنوب نزدیکی سری لانکا می رسید. تنها پادشاهی کوچکی که جنوب شرق هند مقاومت می کرد کالینگا بود که توسط آشوکای کبیر فتح شد. شصت سال پس از درگذشت آشوکای کبیر، سقوط و انحطاط این سلسله آغاز شد. در ۱۸۵ با تأسیس دولت شونگا در ماگادها، سلسله موریا رسماً منقرض شد.
در عهد امپراتوری چاندراگوپتا، امپراتوری موریا توانست سرزمین های رود سند را که در تصرف دولت سلوکیان بود به تصرف درآورد. سلوکوس اول پادشاه سلوکیان، در پاسخ به این حمله چاندراگوپتا لشکر گرانمایه ای راهی هند کرد. اما چاندراگوپتا سپاه مقدونی را شکست داد و سلطه هند را بر افغانستان و بلوچستان و نواحی اطراف سند تثبیت کرد. عصر موریا، تنها عصر اقتدار سیاسی و نظامی هند نبود. در دوره موریا، فرهنگ و تمدن به اوج خود رسید. به ویژه در دوران نیم قرن سلطنت آشوکای کبیر (نواده چاندرا گوپتا) صلح و امنیت و نیز تغییرات دینی، گسترش علوم و فلسفه و نیز خلق آثار باشکوه هنری در هند رواج یافت.
معماری دوران هخامنشی در ایران تأثیر زیادی بر معماری دودمان «موریایی» در هند گذاشته است که از جمله این تأثیرات می توان به سرستون چهارشیر کاخ آشوکا اشاره کرد. آشوکا تحت تأثیر سنگ نوشته های پادشاهان هخامنشی ایران و با الهام از آنها دستور می داد تا فرمان هایش را بر سنگ ها و ستون ها و درون غارها بنگارند. سنگ نبشته ها، ستون نوشته ها و غارنوشته های وی در بیش از سی جایگاه در هند، پاکستان و افغانستان باقی مانده است.
wiki: شاهنشاهی موریا